معبد هندوهای بندرعباس؛ معماری زیبا و تاریخچه جذاب

معبد هندوهای بندرعباس که به نام «پرستشگاه بُت گوران» نیز شناخته می‌شود، در بلوار امام خمینی، چهارراه برق و روبروی بازار روزِ بندرعباس قرار دارد.‌ علت نامگذاری این معبد به بت گوران بدان جهت است که هندوهای ساکن در آن به نام «گور» یا «گبر» شهرت داشتند. البته، نامگذاری معبد به گبرها اشتباه است و باید آن را معبد هندوها نامید.

این اثر تاریخی که از جاهای دیدنی بندرعباس به حساب می‌آید، در سال ۱۳۷۷ خورشیدی به ثبت ملی ایران رسیده است. در این مقاله به شرح ویژگی‌های بنای مزبور و تاریخ ایجاد آن خواهیم پرداخت.

تاریخ ساخت معبد هندوهای بندرعباس

این بنای تاریخی در سال ۱۲۷۰ خورشیدی، در زمان حکومت «محمد حسن خان سعدالملک» ساخته شد. تاجرانی از شهر «شکارپور» استان «سند» واقع در کشور هند آن زمان (پاکستان امروزی) برای ساخت این معبد، معمارانی را به ایران فرستادند. هزینه‌ی ساخت آن نیز توسط تاجران هندی و از محل جمع‌آوری هدایای هندوها تأمین شد.

در آن دوران، هندوهایِ عمدتاً تاجر، با حدود 100 نفر جمعیت، از سه فرقه‌ی مختلف «ویشنوان»، «شیوان» و «شاکتیان» در شهر بندرعباس سکونت داشتند. هندوهای مقیم ایران، برای برگزاری مراسم مذهبی خود مکان مناسبی نداشتند و در کاروانسراها به اجرای مراسم می‌پرداختند.

تا اینکه از میان این افراد، دو نفر به نام‌های «شول رام» و «دده رام» با خرید زمینی در شمال بندرعباس اقدام به ساخت معبد کردند. نام این دو نفر و سال احداث بنا روی کتیبه‌ی موجود در معبد، با خط هندی حک شده است.

در هنگام ساخت معبد هندوهای بندرعباس، طبقه‌ی بازرگان حکومت انگلیسیِ هند، شامل «حیدرآبادی‌ها» نیز حضور داشتند که اغلب مسلمان و شیعه بودند. به همین سبب، شیوه معماری اسلامی نیز در ساخت این بنا به چشم می‌خورد.

در داخل ساختمانِ معبد، مجسمه‌هایی وجود داشتند که مختص فرقه‌های ویشنوان، شیوان و شاکتیان بودند. این مجسمه‌ها عبارت بودند از:

• وشینو، برهما و شیوا

بااین‌حال، هندوها در سال ۱۳۴۱ خورشیدی تصمیم گرفتند بندرعباس را به مقصد هند، ترک کنند. آنها در طی این سفر مجسمه‌های موجود در معبد را نیز با خود بردند و این معبد کم کم رو به ویرانی گذاشت.

سازمان میراث فرهنگی در سال ۱۳۷۶ خورشیدی با مرمت بنای مزبور در چند نوبت، از تخریب کامل آن جلوگیری به‌عمل آورده است. با وجود مرمت‌های پی‌درپی، به‌دلیل تغییرات آب‌وهواییِ شهرستان بندرعباس، آثار ویرانی بر بدنه بنای مزبور مشاهده می‌شود.

ویژگی‌ها و سبک معماری معبد هندوهای بندرعباس

شایان ذکر است، بیشتر معابد برهمنیِ هند از سنگ ساخته شده‌اند، اما هندوهای مقیم بندرعباس در ساخت معبد هندوها از مصالح دیگری استفاده کرده‌اند. در کل، این معبد دارای مصالح مختلفی از قبیل لاشهسنگ، ملات گِل و ساروج، سنگ‌های مرجانی، خاک، گچ‌های ضخیم و گچ لویی است. بنای مزبور با نمای ظاهری مخروطی‌شکل، سفید رنگ و کنگره‌های طولی، جلوه‌ی بسیار زیبایی دارد.

علاوه بر آن، این بنا دارای یک اتاق چهارگوش به نام «گنبدخانه» است که گنبد پیازی‌شکلِ دوپوشی با تزیینات مقرنس‌کاری شده بر روی آن قرار دارد. در گذشته، در زیرزمینِ این گنبدخانه، بُت اعظم به نام «بت گُورُن» نگهداری می‌شد.

این گنبدخانه دارای سه ورودی است که در پیشانی آنها، گل‌های نیلوفر به‌صورت برجسته، گچبری شده‌اند. در قسمت شمال غربیِ گنبدخانه‌ی مزبور، تاقچه‌ای وجود دارد که آن هم دارای تزیینات گچبری به شکل گل نیلوفر است. این تاقچه در گذشته برای قرار دادن مجسمه‌های مقدس هندوها مورد استفاده قرار می‌گرفت.

در قسمت داخلی گنبدخانه‌ی مورد نظر و در چهار ضلع آن، چهار نورگیر یا پنجره مشاهده می‌شوند که روشنایی فضا را تأمین می‌کنند‌. همچنین، در بخش شمالیِ آن، محرابی وجود دارد که پنجره‌ی موجود در بالای این محراب مسدود شده است. در داخل این محراب، دو حفره‌ی دایره‌مانند مشاهده می‌شوند که گمان می‌رود در گذشته این حفره‌ها محل قرارگیری مجسمه‌های کوچکتر بوده است‌.

علاوه بر آن، در اضلاع خارجی این گنبدخانه، ۷۲ برجک یا مناره مشاهده می‌شوند که جلوه‌ی بسیار زیبایی دارند. هر کدام از این ۷۲ برجک با گل‌های نیلوفر آبی یا لوتوس، تزیین شده‌اند. در مرکز این ۷۲ برجک، میله‌ی بلندی مشاهده می‌شود که به عقیده‌ی هندوها، نشانه‌ای از حقیقتِ محور زمین و آسمان تلقی می‌شود.

در واقع، ساختمان گنبدخانه معبد هندوهای بندرعباس در مرکز چهار راهرو قرار دارد که در گذشته زائران می‌توانستند به گرد اتاق بچرخند و زیارت کنند. در هر کدام از راهروهای اطراف گنبدخانه، حجره‌های کوچکی به‌عنوان محل استراحت طلبه‌های برهمنی وجود داشته است. بر روی دیوارهای برخی از این حجره‌ها، نقاشی‌های زیبایی مشاهده می‌شوند که از جمله این نقاشی‌ها می‌توان به «خدای فلوتزن» یا «کریشنا» اشاره کرد.

راهروی غربی این بنا دارای راه‌پله‌های مارپیچی موسوم به «ساق گنبد» با چندین جرز پس‌رونده است که به پشت‌بام راه دارد. با بالا رفتن از این راه‌پله می‌توانید بر بالای پشت بام، گنبد بزرگی را مشاهده کنید که دارای لایه‌های ذوزنقه‌ای و تزئینات مربوط به آیین هندوها است.

علاوه بر آن، در ضلع شرقی گنبد مزبور تالار بزرگی موسوم به «تالار اجتماعات» وجود دارد. در این تالار، نقاشی‌های متنوعی به چشم می‌خورند که نمایانگر اعتقادات مختلف هندوها هستند.

در گذشته، بنای مزبور دارای حیاط وسیعی نیز بود که در فضای اطراف آن درختان بومی هند کاشته شده بودند. امروزه، بخشی از این حیاط به دلیل خیابان‌کشی‌های اخیرِ بندرعباس، از میان رفته است.

دلایل اهمیت این معبد در چیست؟

معبد هندوهای بندرعباس دارای ویژگی‌های متمایزی است که اهمیت آن را دوچندان می‌کند. برخی از این ویژگی‌ها عبارتند از:

• آشنایی گردشگران با پیشینه‌ی حضور هندی‌ها در ایران و آیین مورد پرستش آنها
• ساخت بنای مزبور با ترکیبی از معماری هندی، ایرانی و اسلامی

با معبد هندوهای بندرعباس بیشتر آشنا شوید

معبد هندوهای بندرعباس به دلیل معماری منحصربه‌فردی که دارد، همه ساله گردشگران داخلی و خارجی زیادی را به سوی خود جذب می‌کند. این گردشگران معمولاً برای سفر خود از تورهای ایرانگردی بهره می‌برند. دستی بر ایران توصیه می‌کند ضمن بازدید از این معبد و سایر جاذبه‌های گردشگری بندرعباس، به اصول گردشگری مسئولانه نیز توجه داشته باشید.

معبد هندوهای بندرعباس کجاست؟

معبد هندوهای بندرعباس در شهر بندرعباس استان هرمزگان، در بلوار امام خمینی، چهارراه برق، روبه‌روی بازار روز این شهر قرار دارد. موقعیت مکانی دقیق این معبد را در زیر مشاهده می‌کنید:

پرسش‌های متداول درباره معبد هندوهای بندرعباس

برای پیدا کردن پاسخ سایر سوالهایتان می‌توانید با ما از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست در ارتباط باشید. ما در اسرع وقت به سوال‌های شما پاسخ خواهیم داد.