مصلای تاریخی سبزوار، واقع در استان خراسان رضوی، که محل برگزاری نمازهای جمعه و اعیاد می باشد، در خیابان نظام الملک (شهدا) این شهر قرار دارد. دیرینگی ساخت این بنا به درستی مشخص نیست. عده ای آن را به دوره سربداران نسبت می دهند. با این وجود، سبک معماری آن کمی مشابه بناهای دوره صفویه است و از جاهای دیدنی سبزوار به شمار می‌رود.
هم اکنون، بنای مزبور در داخل محوطه ای حصارکشی شده قرار دارد. چنین به نظر می رسد که این بنا قرار است تغییر کاربری دهد و به یک مجموعه فرهنگی-تفریحی مبدل گردد. این اثر تاریخی در سال ۱۳۵۵ خورشیدی، به ثبت ملی ایران درآمده است.
ویژگی های مصلای تاریخی سبزوار
ساختمان مزبور که دارای زیربنایی در حدود ۲۴۲ متر می باشد، در زمینی به مساحت یک هکتار قرار گرفته است و دارای دیوارچینی کوتاه می باشد. این ساختمان آجری شامل ۴ تاق اصلی (فضای مرکزی) با گنبدی زیبا بر فراز آنها است که ایوانی بزرگ نیز در مقابل آن مشاهده می شود. در طرفین ایوان عناصر معماری به صورت برج های نیمه استوانه ای نقش پشتیبان را برای پایه های طرفین ایوان ایفا می کنند و از رانش دیوارهای این قسمت جلوگیری به عمل می آورند.
علاوه بر آن، فضای میانی چهار تاقی انتهای ایوان نیز دارای گنبدی بلند است که به وسیله آجرهای خفته و راسته پوشش یافته است. همچنین، در قسمت شمالی این بنا سردری وجود دارد که بلندی آن حدود ۱۵ متر است.
بنای مزبور به وسیله کاشی های معرق و تزئینات گچی به شیوه زیبایی مزین گشته است. همچنین، بر روی ایوان ها و پایه های این ساختمان کتیبه هایی نیز به چشم می خورند. در قسمت شمال غربی ساختمان مزبور، پلکانی آجری و مدور وجود دارد که به پشت بام راه می یابد.
با ورود به داخل مصلای تاریخی سبزوار، سقف دارای تاق ضربی جناغی مصلی خودنمایی می کند که در ارتفاع ۱۱ متر از سطح زمین قرار گرفته است. قسمتی از این سقف با استفاده از رسمی بندی تزیین شده است و مشابه سقف مقبره ارسلان جاذب در سنگ بست مشهد دارای ظرافت و مهارت هنری می باشد. علاوه بر آن، این نوع رسمی بندی در سقف بناهای مشهوری همچون مسجد ماراندیز شور در نزدیکی بجستان و مقبره سید ناصر در قریه چشم (چشام) نیز مشاهده می شود.
علاوه بر آن، پشت بام این ساختمان دارای پشت بند می باشد که سبب استحکام تاق ضربی جناغی سقف می شود. این سبک معماری از اصول معماری قدیم در ایران به شمار می رود. پشت بندهای معلق که از زمان روم و یونان به کار گرفته می شدند، در واقع تکیه گاهی هستند که بار سقف های تاق دار را تحمل می کنند.
کاربری مصلا در گذشته و حال
همانطور که در بالا اشاره شد، عده ای از صاحب نظران این مصلا را متعلق به دوره سربداران می پندارند. نهضت سربداران در واقع بزرگترین جنبش های ملی و مذهبی شیعیان علیه ستم فرمانروایان مغول بوده است. این جنبش نهایتا در قرن چهاردهم میلادی به تشکیل نخستین حکومت شیعه دوازده امامی در ایران و استان خراسان رضوی منجر می شود. با وجود اینکه این جنبش نوعی قیام محلی بود و دوام زیادی نداشت، اما در تاریخ ایران اهمیت به خصوصی دارد.
گفته می شود که این مصلا در گذشته به عنوان خانقاه چند تن از بزرگان سربداریه کاربرد داشته است. در این مکان، شیخ خلیفه سربدار که خلیفه ای مازندرانی و بنیان گذار لشکر و جنبش سربداران بود، به دست ایلخانان مغولان به دار آویخته می شود. همچنین، عده ای از پیروان سربداریه نیز در داخل آن مدفون شده اند. همین موضوع متعلق بودن آن را به دوره سربداران تا حدودی به اثبات می رساند.
در سال های اخیر، این مصلا به عنوان جایگاهی جهت برگزاری نماز در اعیاد بزرگ و برگزاری نماز استسقاء (نماز باران) مورد استفاده قرار می گرفت. در واقع، ساختمان مزبور اولین مصلا در ایران است که در آن نماز جمعه برگزار کرده اند. هم اکنون، این ساختمان کاربری خود را به عنوان مصلا از دست داده و به موزه ای موسوم به موزه نماز مبدل گشته است.
تاکنون، میراث فرهنگی هیچگونه مرمت اساسی بر روی مصلای تاریخی سبزوار انجام نداده است. تنها اقدام موثر در این راستا بستن و جوشکاری درب ورودی به پشت بام می باشد.
حتما از مصلای تاریخی سبزوار دیدن کنید
مصلای تاریخی سبزوار جزو آن دسته از بناهایی است که با وجود تزیینات زیبای خود شهرت بسیار دارد. این ساختمان که هم اکنون به عنوان موزه استفاده می شود، هر ساله گردشگران زیادی را به سمت خود می کشاند. در واقع، بازدید از ساختمان مزبور زیبایی های معماری ایرانی را در معرض نمایش می گذارد.
چنانچه با تورهای داخلی یا به صورت شخصی عازم سبزوار می باشید، بازدید از این مصلای زیبا را از دست ندهید. “دستی بر ایران” که جاذبه های گردشگری سبزوار را معرفی نموده است، توصیه می کند که از مصلای تاریخی سبزوار نیز دیدن کنید. علاوه بر آن، چنانچه با هدف گردشگری میراث فرهنگی مسافرت خود را آغاز کرده اید، بازدید از این اثر تاریخی می تواند یادآور دوران سخت تهاجم بیگانگان به وطن مان باشد.
مصلای تاریخی سبزوار کجاست؟
این مصلا در خیابان خواجه نظام‌الملک (شهدا) شهر سبزوار استان خراسان رضوی واقع است. موقعیت مکانی دقیق این مصلا را در زیر مشاهده می‌کنید:
پرسش‌های متداول درباره مصلای تاریخی سبزوار
اگر پاسخ پرسش خود را در اینجا پیدا نکردید، در بخش دیدگاه‌های زیر این پست برای ما کامنت بگذارید و سوالتان را بپرسید. ما حتما به آن پاسخ خواهیم داد.
دیرینگی مصلای تاریخی سبزوار به چه دورانی بازمی‌گردد؟
برخی قدمت مصلا سبزوار را به دوره‌ی سربداران نسبت می‌دهند؛ اما سبک معماری آن تشابهاتی با بناهای دوره‌ی صفویان دارد.
ویژگی‌های معماری مصلای تاریخی سبزوار کدام است؟
ساختمان آجری مصلای تاریخی سبزوار شامل ۴ تاق اصلی است که گنبدی زیبا بر فراز آنها قرار دارد. ایوان بزرگی میان بناست و در دو طرف آن برج‌هایی نیمه‌استوانه‌ای نقش پشتیبان را برای پایه‌های دو طرف ایوان ایفا می‌کنند. گنبد بلندی انتهای ایوان قرار دارد که به‌سبک آجرکاری خفته و راسته تزیین شده است. سقف مصلای تاریخی سبزوار تاق ضربی جناغی دارد. پشت‌بند روی پشت‌بام سبب استحکام تاق شده است.
کاربردهای گذشته و حال مصلای تاریخی سبزوار چه بوده‌اند؟
در گذشته این مصلا خانقاه چند تن از بزرگان سربه‌داران بوده؛ ولی در سال‌های اخیر به‌عنوان مکان برگزاری نماز جمعه و عید به کار رفته است. اکنون مدتی است که سازمان میراث فرهنگی قصد دارد مصلای تاریخی سبزوار را به موزه‌ی نماز تبدیل کند.
