مسجد جامع سنندج یا مسجد «دارالاحسان»، در بافت قدیم سنندج و در ضلع شمالی خیابان امام خمینی فعلی، واقع شده است. از مهم‌ترین ویژگی‌های این مسجد می‌توان تزئینات کاشی‌کاری آن را نام برد. بنای مزبور در سال ۱۳۷۵ خورشیدی به ثبت ملی ایران رسیده است و هم اکنون از جاهای دیدنی سنندج به حساب می‌آید.
تاریخ مسجد جامع سنندج
بر اساس منابع تاریخی کردستان، «خانه‌پاشا»، یکی از حاکمان تحت امر دولت عثمانی، به دلیل ضعف حکومت مرکزی، از کرکوک به کردستان مهاجرت می‌کند. سپس، والی آن‌جا را وادار می‌کند به اصفهان برود و خود او حاکمیت کردستان را به دست می‌گیرد.
این حاکم عثمانی در طول حکومت خود، بناهای متعددی از قبیل مسجد، مدرسه و دو منار رفیع در سنندج بنا می‌کند. پس از پایان حکمرانی خانه‌پاشا و پسرش، بناهای مزبور در دوره‌ی صفویان تخریب می‌شوند.
مسجد بنا شده توسط این حاکم عثمانی نیز به دست والی بزرگ کردستان به نام «امان الله خان اردلان» به طور کامل تخریب می‌گردد. سپس، در سال ۱۸۱۲ میلادی، مسجد دیگری به نام مسجد جامع سنندج، توسط امان الله خان، بنا می‌شود.
لازم به ذکر است، مسجد جامع سنندج، در دوره‌ای به عنوان یک دارالعلم معتبر، رونق داشت. در این مسجد، حجره‌هایی تعبیه شده بود که در گذشته از آنها جهت آموزش طلاب استفاده می‌شد. به همین دلیل، این بنا به عنوان «مدرسه طلاب» نیز شهرت داشت.
در آن دوران، هزینه‌های تحصیلی و حقوق مدرسین مدرسه از باغی به نام «خلیچیان» واقع در شمال سنندج تأمین می‌گردید. پس از مدتی، قسمت‌های مختلف بنای مزبور، به ویژه گلدسته‌های آن بر اثر عوامل طبیعی تخریب شدند. البته، بعدها حکمران کردستان، «مظفرخان سردار انتصار» با حمایت مردم توانست گلدسته‌ها را مرمت کند. با این وجود، قسمتی از تزئینات کاشی‌کاری این بنا به مرور زمان به دلیل بی‌توجهی از میان رفتند.
معماری مسجد
این مسجد یکی از مساجد دو ایوانی کشور محسوب می‌گردد. یکی از ایوان‌های مسجد، به طرف مشرق و دیگری، به طرف قبله یا جنوب غربی قرار دارد. ایوان شرقی مسجد مزبور در واقع مدخلی است که از طریق آن می‌توان به شبستان راه یافت. در ایوان جنوب غربی نیز حجره‌ها، راهروهای جانبی و در ورودی قرار دارند.
هر دو ایوانِ این بنای تاریخی، مُزیّن به آیات قرآن هستند. همچنین، در ایوان شرقی، قصایدی از شاعر وقت، «میرزا فتح الله خرم کردستانی» به چشم می‌خورند. در این بنا، تزئینات هفت‌رنگ، آجرهای لعاب‌کاری‌شده و کتیبه‌هایی وجود دارند که حدود دو سوم از یک جزء قرآن بر روی آنها نوشته شده است.
بنای مزبور همچنین دارای یک صحن مرکزی با ۱۲ حجره در اطراف، شبستان ستون‌دار با ۲۴ ستون سنگی و مارپیچ است که جلوه زیبایی به آن بخشیده‌اند. با توجه به این‌که قسمتی از این بنا متعلق به حجره‌های طلاب علوم دینی است، به عنوان مسجد-مدرسه، کاربرد دارد.
ویژگی‌های متمایز مسجد جامع سنندج
این مسجد دارای ویژگی‌های منحصربه‌فردی است که در زیر به شرح آنها می‌پردازیم:
قرارگیری در مکان مناسب
با توجه به این‌که مسجد مزبور نسبت به بافت شهر، در مکان بلندتری ساخته شده است، گلدسته‌های آن از تمام نقاط شهر سنندج مشاهده می‌شوند.
دسترسی آسان به مسجد
در چهار سویِ مسجد، معابر و خیابان‌هایی وجود دارند که دسترسی به آن را بسیار آسان می‌کنند.
استفاده به عنوان مقبره
در این مسجد، افراد مشهور و خیّرین بسیاری نظیر فخرالدین یمین مردوخی، برادر ناصر یمین مردوخی کردستانی و سید محمد رضا کردستانی، خواهر زاده‌ی میرزاده عشقی، به خاک سپرده شده‌اند.
تزئینات مسجد
تزئینات این مسجد عبارتند از:
- کاشی‌کاری‌های هفت‌رنگ مینایی، اِزاره‌های مرمری، آجرکاری لعابدار و مَعقلی یا خط بنّایی، حوض سنگی با فواره‌های زیبا و ستون‌هایی با تزئینات طنابی.
حوض موجود در صحن مسجد مزبور به وسیله‌ی قناتی در ۵ کیلومتری شمال غربی سنندج پرآب می‌شود.
از سایر تزئینات این بنا که باعث شهرت بیش‌تر آن می‌گردند، می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:
تزئینات کاشی‌کاری وسیع
مسجد جامع سنندج دارای تزئینات کاشی‌کاری هفت رنگ و بسیار زیبایی است که علاوه بر جنبه‌ی تزئینی، به عنوان عایق نیز استفاده می‌شود. جالب این‌که این تزیینات کاشی‌کاری، هم در نمای خارجی و هم در نمای داخلی آن به کار رفته‌اند.
تزئینات آجرکاری
مسجد مزبور دارای تزئینات آجرکاری نیز هست که بدین منظور از آجرهای قالبی بی‌لعاب و لعابدار در نمای آن استفاده شده است. آجرهای لعابدارِ این بنا، ترکیبی از سه رنگ فیروزه‌ای، آبی تیره و مشکی هستند.
تزئینات گچبری
در برخی از قسمت‌های این مسجد، نظیر کتیبه‌های سنگی در ایوان شرقی و محراب، از تزئینات گچبری استفاده شده است. امروزه، تزئینات گچبری محراب از میان رفته‌اند و به جای آن قندیل‌های گچی، جهت تزئین به کار رفته‌اند.
ستون‌هایی با تزئینات مقرنس‌کاری
به طور کلی، بنای مزبور دارای ۲۴ ستون سنگی است که بدنه و سرستون‌های آن به شیوه‌ی زیبایی حجاری شده‌اند. این بنا از این نظر به مسجد وکیل شیراز شباهت بسیاری دارد.
در بدنه‌ی ستون‌های بنای مزبور، تزئینات کاشی‌کاری به همراه خط و آیات قرآن مشاهده می‌شوند. شایان ذکر است که تمامی ستون‌های آن با استفاده از هنر حجاری تزئین شده‌اند. این در حالی است که در بناهای مشابه آن، فقط در تعدادی از ستون‌ها تزئینات مختلف به کار می‌رود.
تزئینات گره چینی بر روی در و پنجره‌های مسجد
در بیش‌تر قسمت‌های این بنا، به خصوص حجره‌های پیرامون حیاط، در و پنجره‌ها با استفاده از چوب گردو و به شیوه‌ی گره‌چینی تزئین شده است. طرح این گره چینی‌ها، طرح هندسی و به شکل هشت مربع در کنار یکدیگر است.
مسجد جامع سنندج یکی از آثار ملموس کشورمان است
مسجد جامع سنندج از جمله آثار تاریخی زیبای این شهر است. همه ساله، گردشگران علاقه‌مند بسیاری در ضمن سفر به این شهر با تورهای داخلی، از مسجد مزبور دیدن می‌کنند. دستی بر ایران ضمن معرفی این بنای تاریخی، شما را به بازدید از سایر جاذبه‌های گردشگری سنندج دعوت می‌کند.
مسجد جامع سنندج کجاست؟
این مسجد در بافت قدیمی شهر سنندج، در خیابان امام خمینی قرار گرفته است. موقعیت مکانی این مسجد را در زیر مشاهده می‌کنید:
پرسش‌های متداول درباره مسجد جامع سنندج
برای پیدا کردن پاسخ سایر سوالهایتان می‌توانید با ما از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست در ارتباط باشید. ما در اسرع وقت به سوال‌های شما پاسخ خواهیم داد.
مسجد جامع سنندج در چه دوره‌ای بنا شده است؟
این مسجد در سال ۱۸۱۲ میلادی و در دوره‌ی حکومت فتحعلی‌شاه قاجار ساخته شده است و بیش از ۲۰۰ سال قدمت دارد.
چه کسی مسجد جامع سنندج را بنا کرد؟
امان‌الله خان، حاکم وقت سنندج، مسجد دوران صفوی را ویران کرد و مسجد جدیدی بر خرابه‌های آن ساخت که همان مسجد جامع سنندج است.
مسجد جامع سنندج به چه نام دیگری معروف است؟
این مسجد را به نام دارالاحسان نیز می‌شناسند.
چه بناهای تاریخی دیگری در نزدیکی مسجد جامع سنندج قرار دارند؟
خانه‌ی کرد (عمارت آصف)، عمارت مشیر دیوان، کلیسای سنندج، موزه‌ی تاریخ طبیعی کردستان، بازار سنتی سنندج و بازار سر‌تپوله از دیگر جاهای دیدنی سنندج است که می‌توان در کنار بازدید از مسجد جامع به تماشای آنها رفت.
