روستای اسفند آباد یکی از روستاهای شهر ابرکوه و مرکز دهستان اسفندار است. اسفندار نیز جزو بخش بهمن ابرکوه می باشد. در این روستا چندین قلعه تاریخی وجود دارند. قلعه حاجی خان اسفند آباد بنایی است که شکوه ویژه ای به این روستا بخشیده است. این قلعه از بقیه بناهای مشابه خود، استوارتر است.
روستای اسفند آباد روستایی ۳۰۰۰ ساله است که در دشتی هموار واقع شده و از جاهای دیدنی ابرکوه است. این دشت شیبی ملایم به سمت شرق دارد. آب و هوای این منطقه گرم و خشک است. با توجه به هموار بودن منطقه و نبود کوهستان برای محافظت از آن، لازم بود قلعه هایی در آن بنا شوند. در نتیجه، قلعه های مختلفی ساخته شدند که قلعه حاجی خان اسفند آباد نسبت به آنها محکم تر و زیباتر جلوه می نمود.
این قلعه، متعلق به حاج عبدالرضا خان بود که به حاجی خان شهرت داشت و در نزدیکی قنات نصرت آباد قرار گرفته بود. قدمت این بنا به دوره قاجاریه برمی گردد، اما دیوارهای آن روی پی های (پایه) قلعه ای قدیمی (پیش از قاجار) بنا شده اند.
ویژگی های قلعه حاجی خان اسفند آباد
این بنا، از قسمت های مختلفی تشکیل شده است. بالای ورودی ضلع جنوبی قلعه، اتاقک نگهبانی قرار دارد. این اتاقک برای محافظت از قلعه ساخته شد تا در مواقعی که شخصی به قلعه نزدیک می شد، متوجه حضور او باشند. همچنین چهار برج در چهار ضلع قلعه مشاهده می شوند.
اتاقک نگهبانی قلعه، چندین سوراخ به صورت اریب دارد. این سوراخ ها برای نشانه گیری دشمن در مواقع خطر، طراحی شده اند. همچنین اتاقک نگهبانی این قلعه به گونه ای ساخته شد تا وقتی کسی پشت درهای قلعه می رسید، به راحتی دیده شود.
علاوه برآن، برای قسمت داخلی ساختمان قلعه حاجی خان اسفند آباد، سه بخش در نظر گرفته شده است که عبارتند از:
- بخش زارعین: در این بخش کشاورزان و کارگران حضور داشتند.
- بخش خان نشین: بخش خان نشین مربوط به حاجی خان و خانواده ی او بود.
- زیر زمین: این قسمت به عنوان زندان قلعه کاربرد داشت.
همچنین، بخش دیگری به دور از ساختمان اصلی قلعه، ساخته شده است که محل نگهداری چهارپایان می باشد. ظرفیت این محل برای نگه داری ۱۰۰ راس دام، مناسب می باشد.
ساختمان قلعه حاجی خان دیوارها و برج هایی با ارتفاع زیاد دارد. در حالی که دیوارهایی که به دور ساختمان کشیده شده اند، نسبت به خود ساختمان کوتاه ترند.
ارتفاع دیوارهای ساختمان ۱۰ متر، ارتفاع برج ها ۱۱.۵ متر و ارتفاع دیوارهای اطراف آن به ۸ متر می رسند. همچنین، ضخامت دیوارهای اطراف قلعه در حدود ۲۵۰ سانتی متر است. بلندترین قسمت قلعه مربوط به سردر به همراه اتاقک نگهبانی آن است که ارتفاع آن به ۱۳ متر می رسد و ابعادی در حدود ۸۰×۸۰ متر مربع دارد. در معماری دوره قاجار، دیوار ها به گونه ای ساخته می شدند که با افزایش ارتفاع آنها، قطرشان کمتر می شد.
بخش خان نشین این بنا، زیباترین قسمت آن بود که هم اکنون به شدت مخروبه شده است. این بنا با تبعیت از سبک معماری قاجاریه ساخته شد. گفته می شود که در سال های اخیر این بنا مسکونی بوده و ساختمان قلعه تا سال ۱۳۸۲ خورشیدی سالم مانده بود. به دلیل بی توجهی که به نگهداری از این قلعه تاریخی شد، هم اکنون قلعه حاجی خان اسفند آباد چیزی جز یک ساختمان مخروبه نیست.
آیا قلعه ی حاجی خان به ثبت ملی رسیده است؟
با توجه به اینکه قلعه حاجی خان در روستا قرار دارد، توجه زیادی به آن نشده است. این قلعه درسال های بین ۸۲ تا ۹۶ به مکانی برای نگهداری دام و طیور تبدیل شده بود. برای اینکه قلعه حاجی خان به ثبت ملی برسد تلاش زیادی انجام شد، ولی این امکان مقدور نشد.
سرانجام در سال ۱۳۹۷ خورشیدی خبرگزاری های مختلف مژده ارسال پرونده این بنا به استان را منتشر کردند. در نتیجه، قلعه حاجی خان اسفند آباد یک سال بعد و در سال ۹۸ در ردیف آثار ملی ایران قرار گرفت.
بازدید از این جاذبه خالی از فایده نیست
با وجود اینکه بیشتر بناهای تاریخی و آثار برجسته ایران در شهرها واقع شده اند، اما نباید از بعضی روستاها غافل شد. روستایی مانند اسفند آباد که در شهر تاریخی و زیبای ابرکوه واقع شده است، جزو این دسته از روستاهاست. قلعه های زیبا با معماری بی نظیری در این روستا وجود دارند که توجهی خاص می طلبند. قلعه حاجی خان یکی از این آثار زیباست.
اگر با تورهای داخلی یا به صورت شخصی به ابرکوه سفر کردید، حتما به روستای اسفند آباد سری بزنید. مطمئنا بازدید از قلعه حاجی خان اسفند آباد در آن دشت پهناور، تجربه ای بسیار شیرین برای شما رقم خواهد زد.
“دستی بر ایران” توصیه می کند که پیش از سفر به این منطقه از ایران، جاذبه های گردشگری ابرکوه و اطراف آن را مطالعه کنید تا بیشتر با دیدنی های این بخش از ایران آشنا شوید. بدون مطالعه، قادر به یافتن این جاذبه های شگفت انگیز نخواهید بود.
قلعه حاجی خان اسفند آباد کجاست؟
برای بازدید از این قلعه باید به شهرستان ابرکوه از استان یزد سفر کنید. در 30 کیلومتری مرکز شهرستان به روستای اسفند آباد بروید و از این قلعه بازدید کنید.
پرسش‌های متداول درباره قلعه حاجی خان اسفند آباد
برای پیدا کردن پاسخ سایر سوال‌هایتان می‌توانید با ما از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست در ارتباط باشید. ما در اسرع وقت به سوال‌های شما پاسخ خواهیم داد.
قدمت قلعه حاجی خان اسفند آباد به چه دورهای برمیگردد؟
قدمت قلعه حاجی خان اسفند آباد به دورهی قاجار برمیگردد. جالب است بدانید که پایههای قلعهی حاجی خان بر قلعهای دیگر ساخته شده است؛ قلعهای قدیمی و مخروبه با قدمتی پیش از دورهی قاجار.
قلعهی حاجی خان از چه بخشهایی تشکیل شده است؟
این قلعه تا سال 1382 خورشیدی محل زندگی مردم بوده است. قلعهی حاجی خان از بخشهایی تشکیل شده است که عبارتاند از: بخش زارعان، بخش خاننشین، محلی برای نگهداری از چهارپایان و… .
