قلعه اردشیر کرمان یکی از قلعه های استراتژیک ساسانیان و از جاهای دیدنی کرمان است. برای داشتن دید بیشتر از محیط اطراف، این قلعه را در کوهستان ساختند. از آنجایی که دستور ساخت این قلعه را اردشیر بابکان صادر کرد، نام این قلعه را قلعه اردشیر گذاشتند. البته این قلعه نام دیگری نیز دارد و به قلعه کوه نیز معروف است.
مکان قرار گیری قلعه اردشیر کرمان
همان طور که ذکر شد، قلعه در منطقه ای مرتفع ساخته شده که از سطح زمین اطرافش در حدود 150 متر بالاتر است. از لحاظ موقعیت جغرافیایی، این قلعه در جنوب شرقی کرمان قرار دارد. یکی از نکات جالب در مورد این قلعه این است که آن را در داخل شهر کرمان ساخته اند که احتمالاً به دلایل ساخت آن مربوط است.
ماجرای ساخت قلعه
در زمان پادشاهی اردشیر بابکان بر ایران، حاکم کرمان ولخش نام داشت و از حاکمان سلسله پیش از وی، اشکانیان، بود. او ادعای استقلال از حکومت مرکزی را داشت. سلسله ساسانی در آن زمان، به تازگی قدرت را به دست گرفته بود و تازه تاسیس بود. اردشیر به سمت کرمان حمله کرد و حاکمش را برکنار کرد. پس از او، اردشیر پسرش را برای حکومت برکرمان انتخاب کرد و قدرت را از حاکم اشکانی گرفت و دستور ساخت این قلعه را صادر کرد.
اهداف ساخت قلعه اردشیر کرمان
در گذشته، معمولاً قلعه ها با اهداف نظامی و دفاعی ساخته می شدند و قلعه اردشیر نیز از این بابت، مستثنی نیست. اهداف احتمالی ساخت این قلعه موارد زیر هستند:
- پناهگاه مردم در زمان حمله دشمن
- پایگاه نظامی برای مقابله با دشمن
- محلی برای حکومت براشراف و مردم روستاهای همجوار
- ساختمان اداری حکومتی
معماری منحصر به فرد قلعه
قلعه اردشیر کرمان یکی از قلعه های خاص کشور به شمار می رود. این قلعه دارای معماری منحصر به فرد است. متاسفانه، بسیاری از قسمت های این قلعه، دیگر وجود ندارد. با این حال، هنوز هم می توان معماری با شکوه این قلعه را مشاهده کرد.
مصالح ساخت قلعه، خشت خام است. ابعاد خشت های خامی که در آن به کار رفته است، بزرگتر از خشت های معمولی است. اندازه این خشت ها، یکی از شگفتی های این قلعه خاص است. قطر دیوارهای پایه آن به 6 متر می رسد.
دو بخش قلعه
قلعه کوه از لحاظ ساختمانی دارای دو بخش است:
- بخش اول ساختمان قلعه اصلی با ارتفاع بالاتر
- بخش دوم قلعه دختر یا آتشکده آناهید
ساختمان اصلی در جنوب شرقی تپه قرار دارد و به قاصله کمی از آن آتشکده آناهید قرار دارد. در بین دو قلعه، می توان شاهد ساختمان هایی بود که بی شباهت به عبادتگاه، کاخ و … نیستند.
آتشکده آناهید
قلعه کوچکتر و کم ارتفاع تری در نزدیکی قلعه اردشیر کرمان وجود دارد که به قلعه دختر کرمان نیز معروف است. این قلعه فاصله بسیار کمی با قلعه اصلی دارد. ساسانیان برای برای پرستش ایزد بانو آناهید، آن را ساخته اند. آتشکده آناهید یکی از جلوه های زیبای قلعه دختر کرمان است و نشان از این دارد که در آن زمان اکثر مردم ایران زرتشتی بوده اند.
کاشی های به دست آمده
با توجه نظر باستان شناسانی مانند «میجر ساکس»، کاشی هایی که در این قلعه وجود دارند نشان دهنده این هستند که در آن زمان، علاوه بر کارکرد نظامی، قلعه اردشیر کرمان محلی برای بزم ها و جشن های ساسانیان نیز بوده است.
نقاره خانه قلعه
سازه بلند دیگری نیز در این قلعه وجود دارد که ساکس احتمال می دهد این سازه، نقاره خانه قلعه است. نقاره خانه در قسمت جنوبی قلعه قرار دارد و از دور شبیه صخره بسیار بلندی دیده می شود. از قسمتی که قدم گذاشتن برروی آن سخت می شود، آن را برای رفتن به محل نقاره خانه تراشیده اند. ساسانیان برای رسیدن به نقاره خانه، 134 پله ساختند که می توان گفت در نوع خود بی نظیر است.
مرمت قلعه
در حال حاضر قلعه اردشیر کرمان مانند بسیاری از آثار تاریخی کشورمان شرایط مناسبی ندارد. دور تا دور این قلعه هیچ حصاری وجود ندارد و همین موضوع باعث شده به مرور زمان تخریب گردد. در سال 1395 بازسازی و مرمت قلعه در دستور کار میراث فرهنگی استان کرمان قرار گرفت. مرمت در حدود دو سال طول کشید و در این مدت آثار زیادی از این قلعه کشف شد. این آثار شامل موراد زیر هستند:
- سفال
- سفال‌های تاریخی (اشکانی- ساسانی)
- سفال‌های اسلامی قرون اولیه، وسط و اخر
- کاشی (زرین فام و معرق)
- قطعات گچ‌بری
- آجر و خشت‌های معماری
شرایط کنونی این قلعه
متاسفانه، در حال حاضر این بنای تاریخی کشورمان شرایط خوبی ندارد و آن طور که باید، به آن رسیدگی نشده است. حصار کشی و مرمت این اثر تاریخی که روزی نماد قدرت ساسانیان محسوب می شد، می تواند آن را از معرض آسیب نجات دهد.
بازدید از قلعه اردشیر کرمان را از دست ندهید
در زمان ساخت، این قلعه یکی از نمادهای قدرت ساسانیان به شمار می رفته است. این قلعه را می توان همتای قلعه فلک الافلاک در لرستان دانست. گرچه در حال حاضر قسمت هایی از این قلعه آسیب دیده است، اما هنوز هم زیبایی های بسیاری در آن وجود دارد. این قلعه یکی از آثار تاریخی قدیمی کرمان به شمار می رود.
توصیه ما به شما این است که وقتی برای گردشگری میراث فرهنگی راهی کرمان می شوید، چه به صورت شخصی یا خانوادگی، بازدید از جاذبه های تاریخی کرمان را فراموش نکنید.
“دستی بر ایران” توصیه می کند که بازدید از قلعه اردشیر کرمان را نیز در برنامه خود بگنجانید تا در شهری که زمانی جمعیت زرتشتی فراوانی داشت، با یکی از نمادهای تاریخی و دینی آنان آشنا شوید. دیدار از این قلعه زیبا و آتشکده آناهید به طور حتم از تجربه های خاطره انگیز شما خواهد بود.
قلعه اردشیر کرمان کجاست؟
قلعه اردشیر، داخل شهر کرمان و در جنوب شرقی این شهر واقع است. موقعیت دقیق این قلعه را در زیر مشاهده می‌کنید:
پرسش‌های متداول درباره قلعه اردشیر کرمان
برای پیدا کردن پاسخ سایر سوالهایتان می‌توانید با ما از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست در ارتباط باشید. ما در اسرع وقت به سوال‌های شما پاسخ خواهیم داد.
قلعه اردشیر را چه کسی ساخت؟
این قلعه در زمان ساسانیان و به‌دستور اردشیر بابکان ساخته شده است.
علت و دیرینگی ساخت قلعه اردشیر کرمان چه بوده است؟
قلعه اردشیر کرمان با اهداف نظامی و دفاعی ساخته شده و جزو آثار پیش از اسلام در ایران است. قدمت آن به سال‌های ابتدایی حکومت ساسانیان باز می‌گردد. وجود کاشی‌کارهایی با نقوش بزمی، این گمان را تقویت می‌کند که قلعه علاوه بر کارکرد نظامی، محل بزم نیز بوده است.
ویژگی‌های منحصربه‌فرد معماری قلعه اردشیر کرمان چیست؟
قلعه اردشیر دو بخش «ساختمان اصلی» و «آتشکده‌ی ناهید» دارد. دیوارهای ضخیم قلعه از خشت‌های خامی بزرگتر از ابعاد معمولی ساخته شده‌اند. در قسمت جنوبی قلعه، سازه‌ای وجود دارد که احتمالاً نقاره‌خانه بوده است.
قلعه اردشیر کرمان به چه نام دیگری شناخته می‌شود؟
نام دیگر این بنا «قلعه‌کوه» است؛ چراکه 150 متر بالاتر از دشت کرمان و بر روی یک کوه ساخته شده است.
