فهرست آثار ایران در یونسکو؛ میراث فرهنگی ملموس و ناملموس

فهرست آثار ایران در یونسکو مرجعی مهم است که در جهان به عنوان منبعی برای میراث فرهنگی جهانی شناخته شده است. این فهرست، دارایی‌ها و عناصر میراث فرهنگی ملموس و ناملموس را در میان سایر موجودیت‌های یک کشور پوشش می‌دهد. ایران چندین میراث فرهنگی ثبت شده در فهرست یونسکو دارد و بسیاری دیگر نیز در لیست انتظار یونسکو قرار دارند.

سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد موسوم به یونسکو (UNESCO) میراث فرهنگی ملموس و ناملموس همه کشورها را انتخاب می‌کند و آن‌ها را به عنوان موجودیت‌هایی در نظر می‌گیرد که دارای اهمیت فرهنگی، تاریخی، علمی و … هستند. در نتیجه، یونسکو از چنین میراث‌هایی دو نوع فهرست مهم تهیه کرده است که به صورت جهانی شناخته شده است.

ایران به عنوان کشوری باستانی در خاورمیانه، تعداد بسیار زیادی از این میراث‌های جهانی بشر را در خود دارد که در فهرست آثار ایران در یونسکو ثبت شده اند. وزارت میراث ‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ایران سازمانی رسمی برای ثبت و حفاظت از میراث فرهنگی ایران است. بعضی از این میراث‌های فرهنگی، مکان‌های تاریخی و برخی دیگر آیین‌های فرهنگی، رسم و رسوم، سنت‌ها، مهارت‌ها و … هستند. این میراث‌ها که قرن ها قدمت دارند، از نیاکانمان به ارث رسیده‌اند.

برای شناخت فهرست آثار ایران در یونسکو مشتمل بر میراث فرهنگی ملموس و ناملموس ایران، بهتر است ابتدا نگاهی اجمالی به میراث فرهنگی داشته باشیم. تمامی جوامع در جهان از نیاکان خود رسوم زندگی و بناهایی را به ارث برده‌اند. رسوم زندگی شامل آیین‌ها و سنت‌های بومی و ملّی، مهارت‌ها و صنایع مرتبط، باورهای دینی، هنر، ادبیات و همه ارزش‌های به جا مانده هستند. بناها نیز شامل ساختمان‌ها، سازه‌ها و … می‌شود.

فهرست آثار ایران در یونسکو و میراث ملموس ما

فهرست آثار ایران در یونسکو چندین مکان را به عنوان میراث فرهنگی پوشش می‌دهد – مکان‌هایی که سرچشمه افتخار برای ایرانیان هستند و بسیاری از گردشگران علاقه‌مند را هر ساله به ایران جذب می‌کنند. این گردشگران علاقه‌مند به یادگیری تاریخ و فرهنگ ایران هستند. بناها و آثار ثبت شده در فهرست یونسکو طیف وسیعی از انواع بناها از نمونه‌های مهندسی، معماری، عمران و … تا بازارها، مجموعه ساختمان ‌ها و … را شامل می‌شود. این فهرست یونسکو عبارت است از:

1. تپه هگمتانه همدان (2024)
2. جنگل های هیرکانی (2019) و الحاق جنگل دیزمار به آن (2023)
3. کاروانسرای ایرانی (2023)
4. منظر فرهنگی اورامانات (هورامان) (2021)
5. راه آهن سراسری ایران (2021)
6. چشم‌انداز باستان‌شناسی ساسانی منطقه فارس (2018)
7. شهر تاریخی یزد (2017)
8. کویر لوت (2016)
9. قنات ایرانی (2016)
10. شوش (2015)
11. چشم‌انداز فرهنگی میمند (2015)
12. شهر سوخته (2014)
13. کاخ گلستان (2013)
14. گنبد کاووس (2012)
15. مسجد جامع اصفهان (2012)
16. باغ ایرانی (2011)
17. مجموعه بازار تاریخی تبریز (2010)
18. مجموعه آرامگاه و خانقاه شیخ صفی‌ الدین در اردبیل (2010)
19. سازه‌های آبی شوشتر (2009)
20. مجموعه آثار رهبانی ارامنه در ایران (2008)
21. بیستون (2006)
22. سلطانیه (2005)
23. پاسارگاد (2004)
24. بم و چشم‌انداز فرهنگی آن (2004) پاسارگاد (2004)
25. تخت سلیمان (2003)
26. تخت جمشید (1979)
27. چغازنبیل (1979)
28. میدان امام، اصفهان (1979)

برای اطلاعات بیشتر می‌توانید فهرست بناها و آثار ایران در یونسکو را در وب‌سایت یونسکو نیز بیابید.

فهرست آثار ایران در یونسکو و میراث ناملموس ما

بر اساس تعریف‌های ملّی و بین‌المللی، میراث فرهنگی ناملموس به رفتارهای خاص، نمادها، مهارت‌ها، ابزارها، دانش و فنون بومی، صنایع دستی و مکان ‌های فرهنگی یک ملّت گفته می‌شود. این میراث به صورت سینه به سینه از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شود.

میراث فرهنگی ناملموس ایران شامل هنرهای اجرایی، صنایع سنتی و دستی، مهارت‌های مرتبط با صنایع سنتی و دستی، سنت‌های اجتماعی، رسم و رسوم‌، جشن‌ها و آیین‌ها، علوم و رسوم مرتبط با طبیعت و جهان، سنت‌های شفاهی و سایر جلوه های فرهنگ مانند زبان‌ها یا لهجه‌ها می‌باشد. این فهرست آثار ایران در یونسکو عبارت است از:

1. جشن سده (2023)
2. مهارت ساختن و نواختن عود(2022)
3. هنر سوزندوزی ترکمن (2022)
4. جشن شب یلدا در ایران، ریشه ها و آداب و رسوم (2022)
5. پرورش کرم ابریشم و تولید سنتی ابریشم برای بافندگی (2022)
6. سیر تحول هنر خطاطی ایرانی (خوشنویسی) و ثبت جهانی آن (2021)
7. ثبت آئین ها و مراسم زیارت ارامنه در کلیسای تادئوس توسط یونسکو (2020)
8. مهارت هنر مینیاتور ایرانی (2020)
9. مهارت‌های سنتی ساختن و نواختن دوتار (2019)
10. هنر ساختن و نواختن کمانچه (2017)
11. چوگان، بازی اسب‌سواری همراه با موسیقی و داستان‌پردازی (2017)
12. فرهنگ پخت و تقسیم نان نازک لواش (2016)
13. نوروز (2016)
14. آیین‌های سنتی قالی شویان “مشهد اردهال” در کاشان (2012)
15. نقالی، داستان‌پردازی نمایشی ایرانی (2011)
16. مهارت‌های سنتی لنج سازی و لنج رانی در خلیج فارس (2011)
17. موسیقی بخشی‌های خراسان (2010)
18. آیین‌های پهلوانی و زورخانه ای (2010)
19. هنر دراماتیک و آیینی تعزیه (2010)
20. مهارت‌های سنتی قالیبافی در فارس (2010)
21. مهارت‌های سنتی قالیبافی در کاشان (2010)
22. ردیف موسیقی ایرانی (2009)

البته، تعداد بسیاری از میراث فرهنگی ایران در فهرست انتظار یونسکو یا در روند مستندسازی وزارت میراث ‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ایران قرار دارند. دیر یا زود این میراث‌ها نیز وارد فهرست جهانی خواهند شد.

برای آشنایی بیشتر می‌توانید فهرست مهارت ها و آداب و رسوم ایرانی در سایت یونسکو را بخوانید.

پرسش‌های متداول درباره فهرست آثار ایران در یونسکو

برای پیدا کردن پاسخ سایر سوالهایتان می‌توانید با ما از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست در ارتباط باشید. ما در اسرع وقت به سوال‌های شما پاسخ خواهیم داد.