عملیات جوشکاری با خطرات و عوارض مختلفی همراه است که عدم توجه به نکات ایمنی می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری را به همراه داشته باشد. بنابر گزارش "دستی بر ایران"، سایت "آموزشگاه فنون برق"، در این مطلب به عوارض جوشکاری در کوتاه مدت و بلند مدت و نکات ایمنی برای کاهش این عوارض می‌پردازد.
جوشکاری یکی از مشاغل فنی است که رعایت نکات ایمنی در آن بسیار حائز اهمیت بوده و تمامی افرادی که در این حوزه فعالیت می کنند، بایستی از این نکات آگاه باشند. روش اتصال فلزات تحت تاثیر گرما و فشار که به آن جوشکاری می گویند با اشعه های ماوراء بنفش، سرو صدا زیاد، جریان مستقیم برق و گازهای سمی همراه است که می تواند سلامت جوشکار را به خطر بیندازد.
از این رو اگر در این رشته فعالیت می کنید یا قصد دارید در آینده به یک جوشکار حرفه ای تبدیل شوید، آگاه بودن به این نکات کلیدی خالی از لطف نیست. در ادامه به انواع عوارض جوشکاری می پردازیم.
آشنایی با انواع فرآیند جوشکاری
قبل از اینکه به طور جامع به عوارض جوشکاری بپردازیم بهتر است در ابتدا با فرایند مختلف جوشکاری آشنا شویم زیرا برخی از فرایند جوشکاری نسبت به سایر روش ها خطرناک تر هستند و بایستی تمامی نکات ایمنی همچون پوشیدن لباس ضد حریق، دستکش، عینک مخصوص جوشکاری و بهره برداری از سیستم تهویه هوا را رعایت کنید.
از خطرناک ترین فرایند جوشکاری به ترتیب می توان به مواردی همچون: جوشکاری زیر آب، جوشکاری گاز اکسی استیلن، جوشکاری برق یا الکترود دستی SMAW، جوشکاری Co2 و جوشکاری آرگون اشاره داشت. هر چند تمامی فرایند جوشکاری بدون در نظر گرفتن نکات ایمنی می توانند خطر آفرین باشند اما جوشکاری زیر آب خطرناک ترین نوع جوشکاری بوده که می تواند منجر به مرگ جوشکار شود. بنابراین رعایت و آگاه بودن از نکات ایمنی در این حرفه بسیار حائز اهمیت است. در ادامه به عوارض و خطرات کوتاه و بلند مدت جوشکاری می پردازیم.
عوارض جوشکاری در کوتاه مدت
از عوارض کوتاه مدت جوشکاری می توان به مواردی همچون تب و لرز، تشنگی، درد عضلات به دلیل پوزیشن و وضعیت دشوار جوشکاری، درد سینه، سرفه، خستگی، برق زدگی چشم، استفراغ و تهوع همراه با طعم فلز در دهان اشاره داشت که در صورتی با این عوارض مواجه می شوید، که نکات ایمنی را نادیده گرفته باشید. به عنوان مثال برق زدگی چشم یکی از متداول ترین عوارض جوشکاری در کوتاه مدت می باشد که اکثر جوشکارانی که نکات ایمنی را رعایت نمی کنند به آن دچار می شوند.
برق زدگی چشم ناشی از جوشکاری یک عارضه واقعا دردناک است که ممکن است برای هر کسی اتفاق بی افتد. قطعا افرادی را در خیابان دیده اید که در حال جوشکاری هستند، از این رو توصیه می شود هیچ گاه به قوس الکتریکی و نور ماورابنفش نگاه نکنید و خیره نشوید زیرا ممکن است دچار برق زدگی چشم شوید.
قبل از اینکه به علائم و درمان برق زدگی چشم ناشی از جوشکاری اشاره داشته باشیم، برای جلوگیری از این عارضه کافی است از عینک یا کلاه مخصوص جوشکاری استفاده کنید تا شدت و طیف رنگ نور ماورا بنفش به صورت چشمگیری کاهش پیدا کرده و سبب اذیت چشم و برق زدگی آن نخواهد شد. از علائم مهم و رایج برق زدگی چشم می توان به موارد زیر اشاره داشت:
- احساس سوزش شدید در چشم
- ورم کردن و قرمز شدن چشم
- ایجاد حساسیت چشم ها به نور
- تار شدن دید
- احساس وجود جسم خارجی روی چشم
همچنین علت برق زدگی چشم عبارت است از:
- خیره شدن به تورچ یا مشعل جوشکاری
- نور مستقیم خورشید
- انعکاس نور خورشید بر روی آب
- رعد و برق
اکنون که به علائم و علت برق زدگی چشم ناشی از جوشکاری پرداختیم، بهتر است با روش درمان آن نیز آشنا شوید. در گام اول توصیه می شود اگر به برق زدگی چشم دچار شده اید، حتما به چشم پزشک مراجعه کرده و سریعا روند درمان را آغاز کنید. متخصص چشم پزشک ممکن است برای شما قطره های گشاد کننده (Dilating drops) تجویز کند. این قطره سبب گشاد شدن مردمک چشم شده که برای شل کردن عضلات و ماهیچه های چشم مورد استفاده قرار می گیرند که سبب کاهش درد می شود.
همچنین استفاده از پد چشمی این اجازه را به چشم هایتان می دهد که به دور نور خورشید و لامپ به راحتی استراحت کنید. علاوه بر این موارد استفاده از پک های خنک کننده مانند یخ می تواند سبب تسکین درد و کاهش سوزش شود.
اگر به تازگی قصد دارید وارد این حرفه شوید، توصیه می شود در دوره جوشکاری فنی حرفه ای شرکت کنید تا با تمامی نکات ایمنی این شغل از 0 تا 100 به صورت اصولی و کاربردی آشنا شوید.
عوارض جوشکاری در بلند مدت
حین جوشکاری بر اثر تولید دود و گازهای سمی امکان دچار شدن به بیماری های ریوی، حنجره و مجاری ادرار در مدت طولانی وجود دارد. از مهمترین عواملی که گاز های سمی از خود تولید می کنند می توان به جوش دادن فلزاتی همچون آلومینیوم، کادمیوم، نیکل، آهن، منگنز و مس و گاز هایی همچون اوزون و گاز های نیتروژن دار اشاره داشت که قرار گرفتن در معرض این نوع گاز ها در طولانی مدت منجر به سرطان ریه می شود. از این جهت توصیه می شود هنگام جوشکاری حتما از ماسک های مخصوص این حوزه استفاده کنید.
حال ممکن است با خود بگویید که جوشکاری چه شغل پرچالش و پر عوارضی است! دقت داشته باشید که هر شغلی دارای مزایا و معایب و عوارض منحصر به فرد خود بوده و هیچ شغلی بدون عوارض طولانی و کوتاه مدت نمی باشد. ممکن است برخی از مشاغل کمتر و برخی نیز بیشتر دارای عوارض باشند اما با رعایت نکات ایمنی می توان به راحتی عوارض و خطرات را به صورت چشمگیری کاهش داد.
خطرات جوشکاری و روش های جلوگیری از آنها
- انواع اشعه های ناشی از جوشکاری
- سر و صدا
- تولید انواع دود و گاز های سمی
- پوزیشن نامناسب بدن حین جوشکاری در طولانی مدت
- خطرات جوشکاری co2 در محیط های بسته
- برق گرفتگی یا شوک الکتریکی
- اشعه های ناشی از انواع جوشکاری
اشعه ماوراء بنفش و مادون قرمز
اشعه ماوراء بنفش که از نقطه جوش و اشعه مادون قرمز تولید می شود بسیار اشعه خطرناکی به شمار می رود که برخورد مستقیم آن به چشم می تواند سبب قرمزی چشم، آب مروارید و برق زدگی چشم شود. از این رو توصیه می شود حین جوشکاری از عینک های مخصوص جوشکاری یا شیلد های حفاظتی که دارای شیشه های مخصوص برای جذب اشعه ماوراء بنفش و مادون قرمز هستند، بهره برداری کنید.
سروصدا بسیار بلند ناشی از جوشکاری
یکی دیگر از عوارض ناشی از جوشکاری ایجاد سر و صدا در محیط کاری می باشد که در طولانی مدت ممکن است سبب کاهش قدرت شنوایی، تحریک اعصاب، سوت کشیدن پرده گوش شود. علاوه بر موارد ذکر شده آلودگی صوتی در کارگاه ها می تواند موجب کاهش یا افزایش قند خون شود. از این رو توصیه می شود اگر در محیط بسته و کوچک که به راحتی سروصدا در آن می پیچد مشغول جوشکاری هستید، حتما از پلاک گوش یا گوش بند استفاده کنید تا مجرای داخلی گوش را کاملا در برگیرد و اینگونه سر و صدا ناشی از جوشکاری سبب اذیت شدن پرده گوش نخواهد شد.
دود و گاز تولید شده ناشی از جوشکاری
دود و گاز تولید شده ناشی از جوشکاری همچون co2 و اکسی استیلن که دود زیادی تولید می کنند کاملا شیمیایی بوده که تنفس آنها به راحتی می تواند سبب مشکلات تنفسی شود. این ذرات به قسمت های ریه نفوذ کرده و در طولانی مدت و در صورت متداوم بودن، سبب عوارض شدیدی در تنفس می شود. جالب است بدانید گاز استیلن بی رنگ بوده و معمولا بوی بدی ندارد اما زمانی که در حال جوشکاری هستید بوی هیدروژن سولفوره مخلوط شده و بوی نه چندان خوشایندی وارد ریه ها می شود.
از عوارض تنفس کردن دود و گازهای سمی ناشی از جوشکاری می توانیم به مواردی همچون سرفه، سردرد و سرگیجه، اختلالات گوارشی، بیهوشی و مشکلات تنفسی اشاره داشت. توصیه می شود در محیط های آزاد همراه با ماسک و کلاه مخصوص مشغول به جوشکاری شوید. همچنین اگر در محیط بسته در حال جوشکاری هستید، بهتر است از سیستم تهویه هوا استفاده کنید تا میزان آلودگی محیط به دود و گازهای سمی ناشی از جوشکاری کمتر شود.
حرکات و وضعیت بد بدن در حین جوشکاری
یکی دیگر از خطرات جوشکاری این است که در وضعیت و پوزیشن های دشوار برای ساعت های زیادی مشغول جوشکاری باشید. دقت داشته باشید که همیشه قرار نیست در وضعیت تخت 1F و 1G در حال جوش دادن فلزات باشید.
رعایت نکردن اصول نشستن و پوزیشن بدن در حین کار باعث ایجاد درد کمر، انقباض عضلات، درد های منطقه گردن و پشت کمر می شود. از این سوی توصیه می شود حین عملیات جوشکاری مخصوصا اگر وضعیت فلزی که در حال جوش دادن هستید از نظر دسترسی بد است، مدت زمانی را استراحت کرده و سپس شروع به جوشکاری کنید. به عبارتی دیگر اگر پوزیشن بدن حین عملیات جوشکاری به کمر، زانو و سایر بخش های بدن فشار وارد می کند، بایستی عملیات جوشکاری را به چند بخش تقسیم کرده و مدت زمانی را برای استراحت اختصاص دهید.
خطرات جوشکاری در محیط بسته
منظور از جوشکاری در محیط بسته به محلی گفته می شود که کوچک و تنگ بوده و جریان هوا آزاد در آن وجود ندارد. از این رو کار کردن در فضا بسته نیاز به سیستم تهویه هوا دارد. بالا بودن غلظت گازها و دود ناشی از جوشکاری در محیط بسته، به سرعت در کل فضا پخش شده و محیط و محل کار جوشکار را خطرناک می کند. استفاده از گاز اکسیژن یا co2 سبب خفگی و بیهوشی می شود. همچنین این نوع گاز ها به شدت قابل اشتعال هستند.
از سوی دیگر نگهداری مخازن گاز بایستی با رعایت نکات ایمنی انجام شود. مخازن گاز جوشکاری بایستی در جای خود بر زمین متصل و دارای قفل و زنجیر باشند تا اگر شیر گاز دچار مشکل شد، کپسول گاز به فضا پرتاب نشود.
بنابراین دقت داشته باشید که سیلندر گاز و دستگاه جوش باید در مکان های مطمئن و بیرون از مکان های بسته نگهداری شوند. همچنین اگر در محیط بسته کار می کنید بهتر است از کپسول آتش نشانی برخوردار بوده تا در صورت لزوم بتوانید از آن جهت خاموش کردن آتش استفاده کنید.
برق گرفتگی یا شوک الکتریکی
در نهایت یکی از مهمترین خطراتی که جان و سلامت جوشکار را تهدید می کند، برق گرفتگی است. تخلیه ناگهانی الکترسیته سبب می شود که آسیب جدی به سلامت جوشکار وارد شد و در بدترین حالت سبب مرگ فرد می شود. البته همانطور که در ابتدا گفته شد تمامی خطرات و عوارض ناشی از جوشکاری قابل کنترل می باشد.
بیش از شروع کار از سالم بودن دستگاه جوش، تمیز و خیس نبودن الکترود و فلزی که قصد جوش دادن آن را دارید اطمینان حاصل فرمایید. در صورتی که دستگاه جوش با مشکل مواجه می شود و به درستی عمل نمی کند، بهتر است توسط یک متخصص تعمیر و رفع عیب شود از این رو توصیه می شود خودتان هیچگاه برای تعمیر آن اقدام نکنید.
جمع بندی
در نهایت با مطالعه موارد گفته شده و رعایت نکات ایمنی می توانید به راحتی خطرات و عوارض ناشی از جوشکاری را به صفر برسانید. دقت داشته باشید که فرآیند جوشکاری برای افرادی که هیچگونه دانش و اطلاعاتی در این زمینه ندارند، بسیار خطرناک بوده از این سوی اگر قصد دارید وارد این حرفه شوید، بهتر است در آموزشگاه های معتبر دوره های جوشکاری را سپری کرده و با تمام نکات ایمنی آشنا شوید.
سلام و عرض ادب
من چندسالی است که جوشکاری می کنم و میخواستم بگم با نکاتی که در این صفحه گفته شد واقعا می شود از عوارض جبران ناپذیر جوشکاری جلوگیری کرد.
مرسی از توضیحات خوب شما