عمارت آصف وزیری که با نام خانه کرد سنندج نیز شهرت دارد، در خیابان امام خمینی این شهر و روبه‌روی موزه‌ی سنندج واقع شده است. عمارت مزبور که از جاهای دیدنی سنندج به شمار می‌آید، در سال ۱۳۷۵ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
دیرینگی ساخت عمارت آصف وزیری (خانه کرد) سنندج
این عمارت تاریخی در طی چهار دوره‌ی مختلف بنا شده است که در این مقاله به شرح آن می‌پردازیم:
دوره‌ی اول
در این دوره، بخش شمالی عمارت شامل تالار تشریفات، اتاق‌ها و راهروهای طرفین و قسمتی از فضاهای شرقی بنا گردید. این بخش از بنا مربوط به دوره‌ی صفویه است.
دوره‌ی دوم
در این دوره که مقارن با نیمه‌ی نخست دوره‌ی سلطنت قاجار بود، ضلع‌های شرقی و غربی حیاط بیرونی و حمام عمارت، احداث گردید.
دوره‌ی سوم
دوره‌ی سوم به سال‌های ۱۳۱۲ تا ۱۳۱۶ خورشیدی مربوط می‌شود. در این دوره، فضاهای اندرونی، سردر ورودی و نیم‌هشتی را ساخته‌اند. همچنین بخش غربی تالار تشریفات را مورد بازسازی قرار داده‌اند.
دوره‌ی چهارم
دوره‌ی چهارم مربوط به سال‌های ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۲ خورشیدی است. در طول این چهار سال، تمام قسمت‌های عمارت آصف وزیری را مرمت و سنگ‌فرش موجود در کف حیاط را نیز بازسازی کردند. همچنین، حیاط مستخدمین را از نو ساختند.
هم اکنون، این عمارت به «موزه‌ی مردم شناسی مناطق کردنشین» تغییر کاربری داده است و آثار فرهنگی و تاریخی زیادی در آن نگهداری می‌شوند.
قسمت‌های مختلف عمارت و شرح ویژگی‌های چهار حیاط موجود در آن
این عمارت که چهار هزار متر مربع عرصه و اعیانی دارد شامل قسمت‌های مختلفی است که عبارتند از:
- سردر نیم هشتی، دالان ورودی، اتاق تقسیم آب، چهار حیاط بیرونی، اندرونی، حیاط مستخدمین و حیاط مطبخ.
در زیر، ویژگی معماری این چهار حیاط آمده است:
حیاط بیرونی
این حیاطِ مستطیل شکل که حیاط اصلی عمارت محسوب می‌شود، دو ایوان، آب‌نما و باغچه‌ای با طرح چهار باغ را در خود جای داده است. تالار اصلی عمارت نیز شامل تزیینات متعددی از قبیل گچبری، مقرنس‌کاری، اروسی پرکار با نقوش هندسی است که در ضلع شمالی این حیاط قرار دارد.
ضلع شرقی حیاط مزبور نیز شامل فضاهای متعددی از قبیل راهروهای ارتباطی، فضاهای دو دری، سه دری و چهار دری و دو اتاق است. در ضلع غربی این حیاط، ایوانی سراسری با ستون‌های آجری مشاهده می‌شوند.
در پشت ایوانِ حیاط بیرونی، یک تالار با اروسی بسیار زیبا با طرح اسلیمی و در طرفین ایوان مزبور دو اتاق زیبا قرار دارند.
در حیاط بیرونی این عمارت، حمامی وجود دارد که در گذشته زیباترین حمام تاریخی شهر سنندج محسوب می‌شد. این حمام دارای ستون‌های سنگی حجاری شده و تزئینات آهک‌بری و کاشی‌کاری است.
حیاط اندرونی
علاوه بر حیاط بیرونی، عمارت آصف وزیری یک حیاط اندرونی نیز دارد که در ضلع شمالی آن واقع شده است. این حیاط را با استفاده از معماری بومی در اوایل دوران پهلوی بنا کرده‌اند.
فضاهای مختلف حیاط اندرونی به صورت دو اشکوبه یا دو طبقه است که یک طبقه‌ی زیرزمین نیز در آن وجود دارد. علاوه بر آن، در این حیاط، ایوانی با شش ستون چوبی و تزئینات گچبری مشاهده می‌شوند.
همچنین، آب‌نمایی لوزی شکل به همراه باغچه‌هایی در اطراف حیاط بیرونی به چشم می‌خورند.
حیاط مستخدمین
حیاط مستخدمین در ضلع جنوبی عمارت و در کنار دالان ورودی قرار دارد. به مرور زمان این حیاط تخریب شد و آثاری از شیوه‌ی معماری آن بر جای نماند. به همین دلیل در سال‌های اخیر آن را نوسازی کردند.
این نوسازی مطابق با اصول معماری سنتی ایران صورت گرفت و فضاهایی مانند نگارخانه، سرویس بهداشتی و تاسیسات مختلف را برای آن در نظر گرفتند.
حیاط مطبخ
شهرت این حیاط کوچک به «مطبخ» به آن جهت است که درِ آشپزخانه‌ی مسقف عمارت با تاق و تویزه (قوس)، به این حیاط باز می‌شود.
آب مورد نیاز این عمارت چگونه تامین می‌شود؟
آب مورد نیاز مجموعه‌ی عمارت آصف وزیری از یک رشته قنات تامین می‌گردد که در غرب سنندج قرار دارد. این قنات به وسیله‌ی لوله‌های فلزی و تن‌پوشه‌های سفالی که برای پوشش دیواره‌ی قنات کاربرد دارد، به داخل عمارت راه یافته است.
در عمارت مزبور و در کنار دالان ورودیِ آن فضایی وجود دارد که به اتاق تقسیم آب شهرت دارد. این اتاق جهت تنظیم و تقسیم آب بین قسمت‌های مختلف این عمارت مورد استفاده قرار می‌گیرد.
برای مثال، حوض‌های موجود در حیاط مستخدمین، حیاط مطبخ، اندرونی و آب‌نمای مقابل تالار، آب مورد نیاز خود را از اتاق تقسیم آب دریافت می‌کنند.
شیوه‌ی معماری خانه آصف وزیری
الگوی معماری این خانه با اقلیم سرد و کوهستانی سنندج تناسب دارد. به این مفهوم که تمام قسمت‌های این بنای تاریخی به دلیل پلان مربع شکل آن کاملا به هم فشرده شده‌اند.
علاوه بر آن، با توجه به این‌که بنای مزبور در قسمت شمالی ساخته شده است، نور و گرمای زیادی به اتاق‌ها می‌تابد. بنابراین، داخل خانه همواره گرم می‌ماند.
قسمت شاه‌نشین این ساختمان که قسمت اصلی آن محسوب می‌شود، دارای سقف دو جداره است، به همین سبب گرمای اتاق همواره حفظ می‌شود.
بازدید از عمارت آصف وزیری را از دست ندهید
در صورتی که با هدف گردشگری میراث فرهنگی از طریق تورهای داخلی قصد سفر به سنندج را دارید، ضمن بازدید از عمارت آصف وزیری از سایر جاذبه‌های گردشگری سنندج نیز دیدن کنید.
