همیشه وقتی اسم سوهان می‌آید یاد سوهان قم می افتیم. تعجبی هم ندارد، چون در حال حاضر بزرگترین تولیدی‌های سوهان ایران در قم فعال هستند اما جالب است بدانید قدمت سوهان قم از سوهان اصفهان کمتر است، ولی در دوره کوتاهی از حکوت قاجار توانست بسیار محبوب شود.
تاریخچه سوهان اصفهان و سوهان قم
داستان به آن‌جا برمی‌گردد که در دوره قاجار برای افتتاح صحن عتیق در حرم حضرت معصومه (س) از ناصرالدین شاه خواستند که برای افتتاح به قم بیاید. از آنجائی که در چند ماه گذشته قصد ترور شاه را داشتند و به او خبر داده بودند قرار است در قم دوباره به او سوء قصد کنند، او نماینده خود را به نیابت فرستاد.
پس از افتتاح صحن حضرت معصومه بزرگان قاجار و نماینده ناصرالدین شاه برای صرف ناهار جمع شدند. قنادان قم بعد از ناهار برای آنها مقداری حلوای آمیخته‌شده با هل و گلاب و پسته کوبیده-شده آوردند. نماینده شاه به قدری خوشش آمد که گفت این شیرینی مانند سوهانی خستگی از تن من ربود. از آن زمان اسم آن حلوا را سوهان گذاشتند.
اما سوهان اصفهان قدمتی بیشتر دارد و قدمت آن به حدود 200 سال قبل می‌رسد. جایی که در دوره شاه عباس صفوی، پایتخت از قزوین به اصفهان تغییر کرد. در این زمان جشنی برگزار شد و بزرگان ایران و کشور های همسایه برای تغییر پایتخت در اصفهان گرد هم آمدند. در این مراسم همایون پادشاه هندوستان، سلطان محمد سوم امپراتور عثمانی و تعداد زیادی از روسای ایل‌های بزرگ ایران جمع آمدند. اصفهان در دوره شاه عباس در اوج شکوفایی و حاصل‌خیزی بود.
شاه عباس برای نشان دادن رونق کشاورزی و پس گرفتن خراسان از ازبک‌ها دستور داد با جوانه گندم و زعفران خراسان حلوایی برای پذیرایی مهمان‌ها تدارک ببینند. آشپزهای دربار با جوانه گندم، عسل، زعفران خراسان و تزیین پسته، حلوایی را ساختند که امروز به سوهان عسلی اصفهان معروف است. این سوهان که ابتدا در قالب‌های یک تکه بزرگ مثل سینی پهن می‌شد، ولی امروز در سایزهای کوچک‌تر برش می‌خورند و شکلاتی آن هم موجود است.
سوهانی که به دندان نمی‌چسبد
عده زیادی سوهان نمی‌خورند، زیرا نصف سوهان لای دندان هایشان گیر می‌کند. جالب است بدانید که سوهان اصفهان لای دندان‌ها گیر نمی‌کند. علت این امر آن است که قنادان در تهیه سوهان اصفهان، به جای آرد گندم، از عسل فراوان استفاده می‌کنند. به همین دلیل است که آن را سوهان عسلی می‌نامند. ظاهر سوهان عسلی براق است و ضخامت کمی دارد و بسیار ترد و شکننده است.
احتمال این‌که تا امروز شما سوهان اصفهان را امتحان کرده باشید، کم است. چون یک شیرینی نسبتا ناشناخته است ولی قدمتی برابر با گز اصفهان دارد. سوهان عسلی اصفهان در دو نوع یک تکه و لقمه‌ای تولید میشود. از آنجایی که سوهان اصفهان بسیار نازک است، در حمل و نقل خرد میشود. بنابراین، شما نوع تخت را فقط در خرید حضوری اصفهان میتوانید پیدا کنید. در خرید از فروشگاه‌های اینترنتی و ارسال پستی حتما سعی کنید سوهان عسلی لقمه‌ای را سفارش دهید.
سوهان عسلی اصفهان چه طعمی دارد؟
سوهان اصفهان بر خلاف سوهان قم بسیار ترد است. مواد تشکیل دهنده سوهان اصفهان عبارتند از آرد جوانه گندم، عسل، هل، زعفران و خلال پسته و بادام. عسلی که در دستور پخت سنتی سوهان عسلی وجود دارد، عسل گون و کُنار بختیاری است. این عسل ها چون جزو عسل‌های کوهی هستند، رطوبت پایینی دارند و سوهان را نرم نمی‌کنند. چون این عسل ها طبیعی هستند، در برخی موارد باید تصفیه شوند. برای این کار از دستگاه صافی عسل (تصویر زیر) استفاده میشود.
در کنار این عسل‌ها، گاهی از گل گون نیز به‌عنوان رایحه استفاده میشود. وقتی شما جعبه سوهان عسلی با کیفیت را باز کنید اولین بویی که شما را مسحور می‌کند، بوی گل گون و کره حیوانی تازه است.
در نمونه‌های با کیفیت سوهان عسلی کمتر از روغن استفاده میشود، بلکه بیشتر از کره استفاده میشود. به علت بحث استرلیزه بودن شیرینی مذکور معمولا کره استفاده شده، از نوع کره هلندی و استرلیزه است که در کارتن های 10 کیلویی وارد میشود. به علت گران بودن کره هلندی و البته خوش طعم بودنش در سوهان‌های با کیفیت، از کره هلندی به جای کره ایرانی استفاده میشود.
رایحه بعدی که در تهیه سوهان عسلی استفاده میشود، هل است. هل که گیاهی گران‌قیمت و بومی پاکستان و هند است، انواع مختلفی دارد. مرغوب‌ترین هل دنیا، «هل اکبر» نام دارد که عطر فوق العاده‌ای دارد. هر کیلو هل اکبر در آبان 1401 معادل 2 میلیون تومان قیمت دارد!!
کالری سوهان عسلی هم در حد بسیار معقولی است. چون نازک است و هر لایه آن وزن کمی دارد شما به ازای هر سوهان عسلی فقط 11 کیلوکالری دریافت می‌کنید که مقدار ناچیزی است. در مقایسه، یک شیرینی خامه‌ای متوسط حدود 200 کیلوکالری دارد که 20 برابر یک سوهان عسلی است. پس به راحتی میتوانید همراه چای و دمنوش یک عدد سوهان عسلی میل کنید و اصلا نگران کالری کم آن نباشید.
ماندگاری و نگهداری سوهان اصفهان چقدر است؟
سوهان برخلاف گز اصفهان رطوبت کمی دارد، چون چرب است. با گذشت زمان خشک نمی‌شود، اما ممکن است کره آن خراب شود و طعم بدی بگیرد. با این حال، اگر شما سوهان عسلی لقمه ای یا همان سوهان بسته‌بندی تهیه کنید، حداقل تا 4 ماه تازه است. به همین دلیل، شما بدون این‌که آن را در شرایط خاصی نگهداری کنید، میتوانید آن را تا 4 ماه مصرف کنید اما اگر شما سوهان را در فریزر قرار بدهید، میتوانید تا 1 سال به تازگی روز اول از آن استفاده کنید.
سخن آخر
شما میتوانید وقتی به اصفهان سفر کردید، همراه خرید گز اصفهان، چند جعبه هم سوهان عسلی زعفرانی اصفهان هم تهیه کنید تا لذت سوهانی را بچشید که به دندان نمی‌چسبد. حتما توجه داشته باشید که مدل لقمه‌ای را تهیه کنید و از خرید سوهان تخت خودداری کنید، چون حتما در مسیر خرد میشود. این سوهان را در محیط خنک و به دور از نور آفتاب نگهداری کنید. با این روش، تا 4 ماه میتوانید لذت خوردن یک شیرینی باستانی و خوشمزه ایرانی را ببرید.
