رودخانه باهوکَلات یکی از طولانی‌ترین و بزرگترین رودخانه‌های استان سیستان و بلوچستان است که از کوه «پیرآباد» سرچشمه می‌گیرد و به خلیج گُواتر منتهی می‌شود. این رودخانه با عناوین دیگری از قبیل رودخانهی «باهو»، رود «دَشتیاری» و رود «سیلوپ» نیز شناخته می‌شود. در این مقاله به شرح بیشتری درباره‌ی ویژگی‌های رودخانهی مزبور که از جاهای دیدنی چابهار به حساب می‌آید، خواهیم پرداخت.
مسیر حرکت رودخانه باهوکلات و برخی از ویژگی‌های آن
این رودخانه که در منطقه‌ای به نام «باهو» در ۹۰ کیلومتری شهرستان چابهار قرار گرفته است، آب خود را از کوه پیرآباد تأمین می‌کند. این کوه در ۴۷ کیلومتری جنوب شرقی ایرانشهر و ۳۸ کیلومتری شمال غربی دهستان «سرباز» قرار دارد.
رودخانه باهوکلات که در این مکان با عناوین «رَگاب» یا «ریگاب» شناخته می‌شود، به آب رودخانه‌های «مهجکا»، «سیاه کئور»، «بگنان» و «هیچدر» می‌پیوندد. در ادامه، با پیوستن به رودخانهی «قوامک» با عنوان رود سرباز، به سمت جنوب غربی شهرستان سرباز جاری می‌شود. سپس، با گذر از دره‌های تنگ و پرپیچوخم، به رودخانهی «اسپکار» می‌رسد.
رودخانهی مزبور با آب رودهای دیگری نظیر «کیش» و «پیشامگ» نیز همراه می‌شود و پس از آن با نام رود «گامشاندر» شناخته می‌شود. آب رودخانه‌هایی از قبیل «سوهون تنگ» و «سوران آب» نیز به این رودخانه می‌پیوندند. سپس، با گذر از «سد پیشین» به سمت جنوب غربی حرکت می‌کند.
رودخانه باهوکلات در این مسیر با دریافت آب دو رود دیگر به دهستان «باهوکلات» در شهرستان چابهار وارد می‌شود. سپس، از این دهستان مسیر «خلیج گواتر» را در پیش می‌گیرد و درنهایت به دریای عمان، یکی از مهم‌ترین پهنه‌های آبی ایران، می‌ریزد.
به طورکلی، طول این رودخانه، حدود ۳۴۰ کیلومتر و مساحت حوضه‌ی آبریز آن، ۸۰۰۰ کیلومترمربع است. حداکثر آبدهیِ لحظه‌ای این رودخانه نیز حدود ۸.۱۱ مترمکعب در ثانیه تخمین‌زده می‌شود که سیلابی و طغیانگر بودن آن را نشان می‌دهد.
از آنجاکه این رودخانه ۲۶۵ میلیون سال، زیستگاه تمساح ایرانی یا «گاندو» بوده است، دارای شهرت و محبوبیت بسیاری است. در واقع، این خزنده با پاهای کوتاه و حدود 66 تا 68 دندان، نوعی تمساح تالابی یا مردابی و از بقایای نسل دایناسورها محسوب می‌شود.
تمساح تالابی یا گاندو در ماه اسفند جفت‌گیری می‌کند و در ماه اردیبهشت، تخم می‌گذارد. نوزادان گاندو نیز در ماه‌های خرداد و تیر، سر از تخم‌‌ها بیرون می‌آورند که تعداد آنها به‌طور معمول به ۳۰ عدد می‌رسد. اگرچه تمساح ایرانی هنوز در حال انقراض نیست، اما حفظ این خزنده‌ی نادر از اهمیت فراوانی برخوردار است.
شرح ویژگی‌های محل زندگی گاندو یا منطقه‌ی حفاظت‌شده باهوکلات
این منطقه که قسمت جنوب شرقی کشور را به خود اختصاص داده است، در استان سیستان و بلوچستان و مرز ایران و پاکستان قرار دارد. در واقع، محدوده‌ی قرارگیری این منطقه‌ی حفاظت‌شده، شهرستان‌های چابهار، سرباز و قسمت‌هایی از شهرستان «نیکشهر» است. منطقه‌ی حفاظت‌شده‌ی باهوکلات با وسعتی در حدود ۴۶۵۱۸۱ هکتار، وسیع‌ترین منطقه‌ی استان سیستان و بلوچستان به‌شمار می‌رود.
به طورکلی، منطقه‌ی حفاظت‌شده‌ی مزبور از قسمت‌های زیر تشکیل شده است:
- رودخانه‌ها و آبگیرهای محل زیست تمساحِ تالابی یا گاندو
- اراضی ساحلی مجاور دریای عمان
- رویشگاه جنگل‌های حرا و زیستگاه زادآوریِ بسیاری از پرندگان
- کوه‌ها و ارتفاعات واقع در شرق، شمال، شمال شرقی و اراضی پست مرکز و جنوب منطقه یا دشت باهوکلات
شایان ذکر است منطقه‌ی حفاظت‌شده‌ی باهوکلات از سال ۱۳۶۱ خورشیدی با عنوان «منطقه‌ی حفاظت‌شده‌ی گاندو» نیز شناخته می‌شود. وجه تسمیه‌ی آن به وجود «تمساح مردابی» یا «تمساح پوزه‌کوتاه ایرانی» به نام گاندو مربوط می‌شود که در بالا شرح آن گذشت.
جالب توجه است که گاندو در هنگام خشکسالی در زیر آبگیرها پنهان می‌شود و اینگونه از آسیب دشمنان در امان می‌ماند. خوشبختانه، اقدامات به‌موقع سازمان محیط زیست در راستای حفاظت از این گونه‌ی جانوری و نظارت بر صید آن، مانع از انقراض این خزنده شده است.
گاندو فقط در منطقه‌ی حفاظت‌شده‌ی باهوکلات و در کشورهایی نظیر پاکستان، هندوستان، نِپال و بنگلادش مشاهده شده است. محل دقیق زیستگاه گاندو در ایران، مسیر رودخانهی سرباز در شهرستان سرباز و مسیر رودخانهی باهوکلات به برکه‌ی «کلانی» در مجاورت «هور» یا مرداب منطقه‌ی «باهو» است.
از نظر بسیاری از صاحب‌نظران، خشکسالی و تخریب زیستگاه، بیشترین تهدید برای زندگی این تمساح تالابی محسوب می‌شوند. همچنین مشاهده شده است که گاهی گاندوها برای تغییر محیط زندگی خود از عرض خیابان عبور می‌کنند و در اثر برخورد با خودروها، جان خود را از دست می‌دهند.
اهمیت حفظ گونه‌ی جانوری گاندو برای مردم محلی
با وجود تهدیدهایی که زندگی تمساح تالابی یا گاندو را تحت تاثیر قرار می‌دهد، مردم برای حفظ این گونه‌ی جانوری، با محیط زیست همکاری می‌کنند. به‌عبارتی، با توجه به فرهنگ‌سازی‌هایی که در زمینه‌ی حفظ این گونه‌ی نادر انجام شده است، مردم منطقه نسبت به حفظ تمساح ایرانی احساس مسئولیت بیشتری می‌کنند. محافظت از این گونه جانوری به-قدری اهمیت یافته است که بومیان منطقه وجود گاندو را مایه‌ی برکت و وسعت روزی خود می‌دانند.
مطابق با آخرین سرشماری صورت‌گرفته بر روی تمساح‌های رودخانهی باهوکلات، ۲۰۱ عدد گاندو در این منطقه زندگی می‌کنند. البته، با توجه به خصوصیات رفتاریِ این تمساح مردابی، مشاهده و تخمین تعداد آنها کار بسیار دشواری است. به همین دلیل، گمان می‌رود که تعداد این تمساح‌های پوزه‌کوتاه ایرانی، دو برابرِ تعداد گزارش‌شده باشد.
سایر گونه‌های جانوری موجود در منطقه‌ی حفاظت‌شده باهوکلات
تمساح مردابی فقط یکی از گونه‌های جانوری مشاهده‌شده در منطقه‌ی باهوکلات به‌شمار می‌رود. در زیر، سایر گونه‌های جانوری موجود در این منطقه آمده است:
- ۲۸ گونه پستاندار: شامل سیاه‌گوش، جبیر (نوعی آهو)، سنجاب بلوچی، خدنگ، شغال، روباه و…
- ۱۹۲ گونه پرنده: نظیر مرغ سقای پاخاکستری، عقاب شاهی، کاکایی، انواع شاهین، هوبره، دراج، انواع کبوتر و قمری و…
- ۷۱ گونه خزنده: شامل بزمجه‌ی بنگال، لاک پشت‌های سبز دریایی و…
- ۴ گونه دوزیست
- ۱۲ گونه ماهی
رودخانه باهوکلات را بیشتر بشناسید
رودخانه باهوکلات رودخانه‌ای طویل در جنوب شرقی کشور است که به‌دلیل وجود تمساح پوزه‌کوتاه ایرانی، گاندو، اهمیت بسیاری دارد. به همین دلیل، علاقه‌مندان به شناخت گونه‌های جانوریِ در حال انقراض، می‌توانند برای دیدن این تمساح تالابی، به چابهار مسافرت کنند. دستی بر ایران از شما دعوت می‌کند ضمن توجه به اصول گردشگری مسئولانه از رودخانهی مزبور و سایر جاذبه‌های گردشگری چابهار دیدن کنید.
رودخانه باهوکلات کجاست؟
باهوکلات طولانی‌ترین رودخانهی استان سیستان و بلوچستان است که از کوه پیرآباد سرچشمه می‌گیرد و از طریق خلیج گواتر به دریای عمان می‌ریزد. موقعیت مکانی این رودخانه را در زیر مشاهده می‌کنید:
پرسش‌های متداول درباره رودخانه باهوکلات؛ زیستگاه گاندو
برای پیدا کردن پاسخ سایر سوالهایتان می‌توانید با ما از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست در ارتباط باشید. ما در اسرع وقت به سوال‌های شما پاسخ خواهیم داد.
گاندو چیست؟
گاندو یا تمساح ایرانی، تنها کروکودیل بومی ایران و پاکستان است و بزرگترین خزنده‌ی گوشتخوار این مناطق محسوب می‌شود. نام گاندو از واژه‌ی گوَند گرفته شده که در زبان بلوچی به‌معنای کوتاه و کوچک‌جثه است و به پوزه‌ی کوتاه این تمساح اشاره دارد. به‌طور میانگین، اندازه‌ی جثه‌ی این کروکودیل در نرها ۳ متر و در ماده‌ها ۲٫۵ متر است. البته نرهای مسن ممکن است در حدود ۴ تا ۵ متر طول و ۵۵۰ کیلوگرم وزن داشته باشند.
زیستگاه گاندو کجاست؟
رودخانهی باهوکلات در منطقه‌ی حفاظت‌شده‌ی باهوکلات (گاندو) در استان سیستان و بلوچستان که در ۹۰کیلومتری شرق چابهار قرار دارد، زیستگاه اصلی گاندو محسوب می‌شود.
رودخانه باهوکلات به چه دلیل شهرت دارد؟
از آنجا که این رودخانه ۲۶۵میلیون سال زیستگاه گاندو بوده است، شهرت دارد.
منطقه‌ی حفاظت‌شده‌ی باهوکلات در کجا قرار دارد؟
این منطقه که از سال ۱۳۶۱ با عنوان منطقه حفاظت‌شده گاندو ثبت شده، در استان سیستان و بلوچستان و هم‌مرز با کشور پاکستان است. این منطقه شهرستان‌های چابهار، سرباز و قسمت‌هایی از شهرستان نیکشهر را شامل می‌شود.
