دروازه تهران قزوین که به نام دروازه تهران قدیم نیز شناخته می‌شود، بنایی زیباست که به دوره‌ی قاجار تعلق دارد. این بنا که یکی از جاهای دیدنی قزوین و از جمله جاذبه‌های تاریخی این شهر است، در گذشته برای رفتوآمد و مبادله‌ی کالا استفاده می‌شد. بنای مزبور به جهت برخورداری از معماری ساده و نمای کاشی‌کاری خود در مرکز توجه قرار دارد. نوشتار زیر اطلاعات بیشتری درباره‌ی این دروازه در اختیارتان می‌گذارد.
تاریخ دروازه تهران قزوین
در دوره‌ی قاجار و زمان سلطنت ناصرالدین‌شاه، دروازه‌ای در ورودی جنوب شرقی قزوین ساخته شد که دروازه‌ی تهران قزوین نام گرفت. این دروازه که به دست حاکم وقت شهر قزوین، باقرخان سعدالسلطنه بنا شده بود، در ابتدا بیرون از شهر قرار داشت. سپس، به تدریج با گسترش شهر قزوین در داخل شهر قرار گرفت.
بعدها، دروازه‌ی مزبور یک مرتبه در سال ۱۳۴۷ خورشیدی، بازسازی شد و در طی آن دیوارهای اطراف آن کاشی‌کاری شدند. پس از آن، این دروازه در سال ۱۳۵۴ خورشیدی، در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید تا محافظت از آن بیشتر شود.
این بنا در زمان ساخت کاربرد بیشتری داشت و به مرور ارزش و اعتبار آن کمتر شد. هم‌اکنون، بنای مزبور به عنوان یکی از آثار تاریخی شهر قزوین شناخته می‌شود و از این نظر دارای اهمیت است.
نوع دروازه تهران قدیم و کاربرد آن در گذشته
دروازه تهران قدیم جزو دروازههای اصلی شهر است که در دوره‌ی قاجار رفتوآمدها و مبادله‌ی کالا از طریق آن انجام می‌گرفت. به طور کلی، در گذشته سه نوع دروازه شامل دروازههای اصلی، فرعی و حکومتی وجود داشتند که هرکدام از آنها برای منظورهای خاصی استفاده می‌شدند. از این میان، دروازههای اصلی در امتداد جاده‌ها و راه‌های اصلی هر شهر ساخته می‌شدند و برای رفتوآمد و مبادله‌ی انواع کالا کاربرد داشتند.
علاوه بر آن، دروازه‌ی تهران قدیم نوعی دروازه‌ی بیرونی به شمار می‌رفت. دروازههای بیرونی جهت ارتباط فضای درونی شهر با بیرون آن کاربرد داشتند. این دروازه‌ها معمولا در لبه‌ی خارجی حصار شهر قرار می‌گرفتند. دروازه‌ی مزبور نیز در زمان ساخت چنین موقعیتی داشت. سپس، به دنبال گسترش شهر قزوین در داخل شهر واقع شد.
دروازههای اصلی همچنین عملکردهای ارتباطی، دفاعی و امنیتی، اقتصادی و اجتماعی نیز داشتند که دروازه‌ی مزبور نیز از این قاعده مستثنی نبود. در زیر اهمیت دروازه‌ها را از نظر عملکردهای آنها بررسی می‌کنیم:
- عملکرد ارتباطی
در گذشته، معمولا اطراف شهرها حصارها و خندق‌هایی حفر می‌شدند تا از حمله‌ی دشمنان و غارت در امان بمانند. سپس، برای رفت‌و آمد مردم دروازه‌ای ساخته می‌شد که ارتباط مردم شهر با شهرهای همسایه را برقرار می‌کرد.
- عملکرد دفاعی و امنیتی
زمانی که دشمنان به طور ناگهانی به شهری حمله می‌کردند، به دلیل وجود حصار و خندق در اطراف شهر فقط از طریق دروازه‌ها امکان ورود به آن را داشتند. بنابراین، نگهبانان هنگام بروز ناامنی با بستن دروازه امنیت را در داخل شهر برقرار می‌کردند.
یکی از مهمترین عملکردهای دروازه‌ی تهران قزوین کارکرد دفاعی و امنیتی آن بود. در واقع، با ساخت این دروازه شهر قزوین از حمله‌ی دشمن، دزدی و غارت شهرهای دیگر مصون ماند.
- عملکرد اقتصادی
یکی دیگر از کارکردهای دروازه‌ها کارکرد اقتصادی آنها بود. بدین منظور، نگهبانان عوارض و مالیات‌هایی را برای ورود و خروج کالاهای وارداتی و صادراتی از بازرگانان دریافت می‌کردند. در نتیجه، درآمدزایی از این طریق انجام می‌شد.
- عملکرد اجتماعی
وجود دروازه‌ها در گذشته باعث می‌شد که رفتوآمد بازرگانان و مسافران از طریق آنها صورت بگیرد. بنابراین، در اطراف دروازه‌ها فضای اجتماعی پرتحرک و فعالی به وجود می‌آمد که بسیار حائز اهمیت بود.
ویژگی‌ها و سبک معماری دروازه تهران قزوین
یکی از ویژگی‌های بارز دروازه تهران قزوین داشتن سه تاق یا سردر است که تاق میانی عرض و ارتفاع بیشتری دارد. این سردر همچنین خلاف دو سردر کناری قوس نوک‌تیزی دارد که آن را متمایز می‌کند. سردرهای اطراف نیز که به صورت قرینه بنا شده‌اند، با قوس نیم‌دایره‌ی خود شناخته می‌شوند. در گذشته، رفتوآمدها معمولا از سردر میانی صورت می‌گرفت.
برای این دروازه هشت گلدسته در نظر گرفته‌اند که در گوشه‌‌ی سردرها واقع شده‌اند و ارتفاعی بیشتر از ارتفاع سردر دارند. این گلدسته‌ها با نمای زیبای خود جلوه‌ی بصری مناسبی به دروازه بخشیده‌اند.
استحکام بنای دروازه به اندازه‌ای است که با وجود گذشت یک قرن از ساخت آن هنوز پابرجاست. این دروازه با وجود سادگی دارای اصالت است و یادگاری از دوره‌ی قاجار به شمار می‌رود.
معرفی دروازههای شهر قزوین
در گذشته، نُه دروازه در شهر قزوین وجود داشت که در زیر نام این دروازه‌ها را ذکر می‌کنیم:
- دروازه‌ی رشت؛
- دروازه‌ی باغشاه؛
- دروازه‌ی تبریز؛
- دروازه همدان یا مغلواک؛
- دروازه‌ی شیخ‌آباد؛
- دروازه‌ی امامزاده حسین یا دروازه‌ی ساوالان؛
- دروازه‌ی خندق‌بار یا کندوار؛
- دروازه‌ی تهران؛
- دروازه‌ی درب کوشک.
هرکدام از این دروازه‌ها در گذشته نماد فرهنگی و هنری شهر قزوین محسوب می‌شدند و هنر دست معماران را در معرض نمایش می‌گذاشتند. درخور توجه است که گاهی به جای دو دروازه‌ی باغشاه و تبریز نام‌های دیگری همچون دروازه‌ی پنبه ریسه و دروازه‌ی راه ری استفاده می‌شود. هم‌اکنون، از میان این دروازه‌ها فقط دروازه‌ی تهران و درب کوشک سالم باقی مانده‌اند.
گفتنی است که دروازه‌ی درب کوشک بنایی متشکل از یک ورودی با قوس نیم‌دایره است که دو تاق‌نما در طرفین آن وجود دارند. این تاق‌نماها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که مشابه آغوش گشوده به نظر می‌رسند. نمای خارجی ورودی و تاق‌نماهای اطراف آن مزین به کاشی‌کاری و رسمی‌بندی و نمای داخلی آن آجرکاری ساده است.
آدرس و نحوه‌ی دسترسی
دروازه تهران قزوین در انتهای خیابان تهران قدیم و نزدیکی میدان هاشمی شهر قزوین واقع شده است. در گذشته، جاده‌ی تهران- قزوین از محل دروازه آغاز می‌شد.
مسافران برای دسترسی به این دروازه از تاکسی‌ها و اتوبوس‌های درون شهری استفاده می‌کنند که از این میان استفاده از اتوبوس به صرفه‌تر است. جالب اینکه در نزدیکی دروازه ترمینال بین‌شهری قرار دارد که دسترسی به جاذبه‌های گردشگری شهر قزوین از طریق آن میسر می‌شود.
دروازه تهران قزوین؛ بنای قاجاری با معماری ساده و چشم‌نواز
در ورودی جنوب شرقی قزوین دروازه‌ای به نام دروازه تهران قزوین قرار دارد که در گذشته اهمیت بسیاری داشت و رفتوآمدها از طریق آن صورت می‌گرفت. این دروازه با معماری ساده‌ی خود شهرت بسیاری دارد و نمادی از بناهای دوره‌ی قاجار محسوب می‌شود. «دستی بر ایران» ضمن معرفی بنای مزبور قصد دارد شما را با معماری این دوره بیشتر آشنا کند. پیشنهاد می‌کنیم که هنگام سفر به قزوین حتما از این بنا دیدن کنید.
پرسش‌های متداول درباره دروازه تهران قزوین
لطفا، پرسش و پاسخ‌های زیر را بررسی کنید و در صورت داشتن سوالی دیگر آن را در قسمت دیدگاه‌های پایین همین پست مطرح کنید. ما در اولین فرصت بدان پاسخ می‌دهیم.
دروازه تهران قزوین کجاست؟
این دروازه در انتهای خیابان قدیم تهران یا میدان هاشمی شهر قزوین قرار دارد.
قدمت دروازه تهران قزوین به چه دوره‌ای برمی‌گردد؟
این دروازه در زمان ناصرالدین شاه قاجار و به دست حاکم شهر قزوین، باقرخان سعدالسلطنه ساخته شده بود.
دروازه تهران قزوین جزو کدام گروه از دروازه‌هاست و چه کاربردی دارد؟
دروازه‌ی مزبور جزو دروازههای اصلی است که در گذشته برای رفتوآمد و مبادله‌ی کالا استفاده می‌شد. این دروازه همچنین نوعی دروازه‌ی بیرونی است که در خارج از حصار شهر واقع شده بود و بعدها با گسترش شهر قزوین در فضای داخلی شهر قرار گرفت.
دروازه تهران قدیم چند سردر یا تاق دارد؟
این دروازه دارای سه تاق یا سردر است که تاق میانی عرض و ارتفاع بیشتری دارد و نوع قوس آن نوک‌تیز است. در مقابل، تاق‌های کناری آن قوس نیم‌دایره دارند.
دروازه تهران قدیم چند گلدسته دارد؟
تعداد گلدسته‌های این بنا به هشت عدد می‌رسد.
