خانه فاطمی نایین بنایی بسیار زیبا در محله‌ی «نوآباد» شهر نایین از توابع استان اصفهان است. خانه فاطمی در مجاورت بازار تاریخی قرار دارد و از جاهای دیدنی نایین به شمار می‌رود. این بنا در اواخر دوره‌ی زندیه و اوایل دوره‌ی قاجاریه ساخته شده که از این نظر واجد اهمیت بسیاری است. این اثر تاریخی در سال ۱۳۸۰ خورشیدی بهعنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسید.
تاریخ خانه فاطمی نایین
این خانه متعلق به خاندان نایین است. خانه فاطمی، حمامی قدیمی‌تر داخل خود دارد. بنای حمام موجود در این خانه در اواخر دوره‌ی زندیه ساخته شده است و همهی ویژگی‌های حمام‌های عمومی قدیمی را داراست. وجود این حمام نشان می‌دهد که خانه فاطمی نایین قبل از دوره‌ی قاجاریه وجود داشته و در این دوره صرفاً قسمت‌هایی به آن اضافه شده است.
این خانه هنگامی که در مالکیت نمایندگی میراث فرهنگی و گردشگری شهرستان نایین بود بازسازی شده و تاکنون پابرجا مانده است. بنابراین، علاقه‌مندان می‌توانند در صورت تمایل، از آن بازدید کنند.
معرفی قسمت‌های مختلف بنا
خانه فاطمی نایین قسمت‌های مختلفی با کاربردهای متفاوت دارد که عبارتاند از :
- قسمت‌های اندرونی، بیرونی، محل نگهداری احشام و اصطبل، حیاط خلوت، تالار اُرُسی و گوشواره با تزیینات گچبری.
جالب اینکه هرکدام از قسمت‌های پیشگفته از فضاهای معماری دیگری ایجاد شده‌اند؛ همچون:
- اتاق‌های متعدد (۴۷ اتاق)، دالان‌ها، بهارخواب‌ها، مطبخ، حمام، اتاق مخصوص پذیرایی، اتاق مخصوص استراحت میهمان، فضایی برای نگهداری غلات و حبوبات و سرداب‌ها.
حمام موجود در این خانه بهواسطهی دالانی طولانی به فضای سربینه راه می‌یابد. سقف قسمت مرکزی سربینه گنبدی‌شکل است و داخل این قسمت نیز حوضی قرار دارد که زیبایی آن را دوچندان می‌کند. پس از سربینه، خزینه قرار دارد که فضای حوض‌مانندی است بالای آتش‌خانه‌ی حمام‌های عمومی. آب گرم حمام، از این فضا تأمین می‌شود.
افزون بر آن، این بنا دو حیاط اصلی و دو حیاط فرعی نیز دارد. وجود این حیاط‌ها نشان می‌دهد که این بنا ازجمله خانه‌های اصیل ایرانی است.
مطابق با الگوی اصیل خانه‌های ایرانی، حیاط بهعنوان کانون طرح شناخته می‌شود که دربرگیرندهی چند کانون است:
- کانون توزیع فعالیت‌ها، کانون دسترسی فضاها، کانون انتظام هندسی، کانون عرصه‌بندی و دسته‌بندی اجزا، کانون تنفس فضاها، کانون نورگیری و کانون چشم‌انداز.
تزیینات داخلی خانه فاطمی نایین
داخل خانه فاطمی نایین تزیینات متعددی به کار رفته است که مهمترین آنها عبارتاند از:
گچبری‌های بسیار زیبا شامل نقوش گیاهی و گل و بوته در تالار ارسی
گچبری ازجمله هنرهای وابسته به معماری به شمار می‌رود که در هر دوره از تاریخ شکل خاصی از آن مشاهده می‌شود. نقوش گیاهی و گل و بوته بهکاررفته در تالار ارسی خانه فاطمی نایین نیز متعلق به دوره‌ی قاجاریه است.
کاربندی
این شیوه‌ی تزیین، به حد فاصل میان طرح چهارضلعی تا نقطه‌ی شروع ساقه‌ی گنبد گفته می‌شود که از تقاطع قوس‌های فرعی شکل می‌گیرد. کاربندی از باریکه‌ها یا لنگه‌تاق‌هایی تشکیل می‌شود که استخوان‌بندی پوشش برای سقف از تقاطع آنها به وجود می‌آید. در بیشتر مواقع، این نوع تزیین بهشکل اسکلت پوشش دوم به کار می‌رود و نسبت به سقف اصلی ارتفاع کمتری دارد. البته، گاهی در سقف اصلی نیز از آن استفاده می‌کنند.
رسمی‌بندی
رسمی‌بندی ازجمله روش‌های کاربندی است که در معماری سنتی ایران به کار گرفته می‌شود. از این روش بهطور معمول در تزیین و پوشش بناها برای تقسیم سطح سردر و زیرگنبد و ایوان‌ها با ابزار مختلف شمسه و ترنج پاباریک و ابزاری از این قبیل استفاده می‌کنند. سپس، سطح آنها را با کاشی‌های هفترنگ یا کاشی معرق یا آجر می‌پوشانند.
مقرنس‌کاری
مقرنس‌کاری از عناصر تزیینی معماری ایرانی به شمار می‌رود که در دسته‌ی تزیینات حجمی و تاقچه‌بندی آذینی قرار می‌گیرد. بهطور معمول، این شیوه‌ی تزیین در گنبدها و زیر گنبدها و درگاه‌های ورودی استفاده می‌شود.
درها و پنجره‌های مشبک اجراشده با تکنیک‌های گره‌چینی و کام و زبانه
گره‌چینی مجموعه‌ای از اشکال هندسی بهکاررفته برای تزیین است. این اشکال با نظم و ترتیب و شکل‌های هماهنگ و قرینه کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. در مقابل، کام و زبانه نیز به اتصال دو شیء صاف به یکدیگر اطلاق می‌شود که از قرارگیری آنها در کنار هم سطحی یکتا حاصل می‌شود. این شیوه در در و پنجره‌های مشبک و زیبای خانه فاطمی استفاده شده است.
استفاده از شیشه‌های الوان در ساختار در و پنجره
پنجره‌های مشبک گره‌چینی که در دوره‌های مختلف معماری به کار رفته‌اند، ویژگی مشترکی دارند که استفاده از طرح‌های اسلیمی متقارن با ستاره‌های چندپَر است. این پنجره‌ها معمولاً با استفاده از شیشه‌های اَلوان به رنگ‌های مختلف زرد، سبز، قرمز و آبی تزیین می‌شوند.
مسیر دسترسی به خانه
برای بازدید از این خانه‌ی تاریخی باید به استان اصفهان سفر کنید. سپس، از آنجا مسیر شهر نایین را پیش بگیرید که فاصله‌ی آن از اصفهان ۱۵۴ کیلومتر است. با رسیدن به شهر نایین باید بهسمت محله‌ی نوآباد حرکت کنید تا خود را به بازار تاریخی این شهر برسانید. خانه فاطمی نایین در مجاورت همین بازار قرار دارد.
جاذبه‌های گردشگری اطراف خانه فاطمی نایین
اگر برای بازدید از این خانه به شهر نایین سفر کنید، می‌توانید در کنار بازدید از بنای خانه، از جاذبه‌های گردشگری اطراف آن نیز بازدید نمایید. تعدادی از این جاذبه‌ها عبارتاند از:
مسجد جامع نایین
این مسجد بهسبب برخورداری از شیوه‌ی معماری خراسانی شهرت بسیار دارد. استفاده از این سبک باعث شده است که بنای مسجد طرح ساده‌ای داشته باشد؛ اما کتیبه‌ها و گچبری‌های بهکاررفته شکوه بنا را بیشتر کرده‌اند.
دیرینگی ساخت این بنا به دوره‌ی امویان و قرن هشتم میلادی مربوط می‌شود؛ اما محراب آن را در دوره‌ی عباسیان بنا کرده‌اند. این محراب حاوی زیباترین عناصر در ساختار خود است.
خانه تاریخی امامی نایین
خانه تاریخی امامی نایین یکی از بناهای تاریخی دوره‌ی صفویان است که برخی از قسمت‌های آن در دوره‌ی قاجاریه اضافه شده‌اند. با توجه به اینکه این ساختمان در دوره‌ی قاجاریه به امامجمعهی شهر تعلق داشته است، امروزه آن را بهنام «خانه امامی نایین» می‌شناسیم.
در مرکز حیاط این خانه باغچهی بسیار زیبا و سرسبزی وجود دارد که روح را جلا می‌بخشد. در گذشته، این باغچه بهواسطهی پایاب آبیاری می‌شد. پایاب در قسمتی از خانه قرار گرفته بود که به قنات راه داشت. در مرکز حیاط نیز حوض کوچکی تعبیه شده که زیبایی آن را دوچندان کرده است.
آب انبار فیض
در گذشته، استفاده از آب‌انبار برای ذخیرهی آب و استفاده از آن در فصول گرم سال در شهرهای کویری متداول بود. آب انبار فیض نیز یکی از این آب‌انبارها است که در دل شهر کویری نایین قرار دارد. در این بنا بادگیری با زاويه‌ی ۶۰درجه وجود دارد که از ویژگی‌های متمایز آن است.
نارین قلعه نایین
این قلعه‌ی باستانی که بهنام «نارنج قلعه» نیز شناخته می‌شود، در فضای بین محله‌های قدیمی نایین، یعنی محله‌های «بابُالمسجد» و «کَلوان» و نوآباد قرار دارد. ناریین قلعه ازجمله بناهای قدیمی موجود در بافت تاریخی این شهر است.
مسجد خواجه نایین
مسجد خواجه نایین در انتهای بازار نایین قرار دارد و ورودی آن مقابل راستهی بازار است. این بنا با عنوان «مسجد خواجه نایین خضر» نیز شناخته می‌شود و دیرینگی ساخت آن به قرن هجدهم میلادی برمی‌گردد. بنای مزبور از چهار قسمت مختلف صحن، فضای سرپوشیده‌ی مسجد، فضای باز یا مهتابی و زیرزمین تشکیل شده است. ابعاد صحن نسبت به سایر قسمت‌ها کوچکتر است.
خانه فاطمی نایین را بیشتر بشناسید
خانه فاطمی نایین بهسبب تعلق به دوره‌های زندیه و قاجاریه و همچنین استفاده از تزیینات زیبای آن دوره‌ها شهرت بسیاری یافته است. گردشگران می‌توانند برای بازدید از این بنای تاریخی با تورهای ایرانگردی به نایین سفر کنند. «دستی بر ایران» ضمن معرفی خانه فاطمی و سایر جاذبه های گردشگری نایین، شما را به شناخت بیشتر گردشگری مسئولانه و گردشگری آگاهانه دعوت می‌کند.
خانه فاطمی نایین کجاست؟
این خانه در شهر نایین، محله‌ی نوآباد، میدان شریعتی و در مجاورت مسجدی بهنام «خواجه نایین» قرار گرفته است. موقعیت مکانی دقیق این خانه تاریخی را در زیر مشاهده می‌کنید:
پرسش‌های متداول درباره خانه فاطمی نایین
اگر پاسخ پرسش خود را در اینجا پیدا نکردید، در بخش دیدگاه‌های زیر این پست برای ما کامنت بگذارید و سوالتان را بپرسید. ما حتما به آن پاسخ خواهیم داد.
خانه تاریخی فاطمی در نایین به چه دوره‌ای تعلق دارد؟
خانه فاطمی نایین بنایی قاجاری است که قدمت برخی از قسمت‌های آن، از قبیل حمام، به دوره‌ی قبل از قاجار یعنی زندیه مربوط می‌شود.
دلیل نامگذاری خانه فاطمیها در نایین چیست؟
این خانه در دوره‌ی قاجاریه به خاندان فاطمی تعلق داشته؛ به همین دلیل بهنام خانه فاطمی شهرت یافته است.
محله‌های نایین کداماند و خانه فاطمی نایین در کدام محله واقع است؟
این شهر استان اصفهان از هفت محله با عناوین باب‌المسجد، نوآباد، سرای نو، کلوان، کوی سنگ، چهل دختران و پنجاهه (پنجه) تشکیل شده است. خانه فاطمی در محله‌ی نوآباد نایین قرار دارد.
