خانه علی مسیو از خانه های تاریخی شهر تبریز است که قدمت ساخت آن به اواسط دوره قاجار برمی گردد. در همسایگی این خانه، خانه تاریخی ختایی قرار دارد که یکی دیگر از خانه های تاریخی شهر تبریز است. ارزش و اهمیت این خانه، بیشتر به دلیل استفاده از آن، برای مذاکرات و تصمیم گیری های مشروطه خواهان است. این خانه هم‌اکنون از جاهای دیدنی تبریز به شمار می‌رود.
علی مسیو که بود؟
علی مسیو یکی از افراد گمنام در جریان نهضت مشروطه خواهان است. نام اصلی او، کربلایی علی تبریزی بود. علی مسیو، فرزند حاج محمد باقر تبریزی است که یکی از افراد سرشناس تبریز بوده است. علی مسیو، فردی ثروتمند بود و چون زیاد به فرانسه می رفت، به نام علی مسیو معروف شد.
البته همین سفرهای مکرر به فرانسه، سبب شده بود تا علی موسیو با فضای انقلاب فرانسه آشنا شود و جرقه هایی از مشروطه خواهی در ذهنش شکل بگیرد. او برای این که از نهضت مشروطه خواهی دفاع کند و به شکل گیری آن کمک کند، نه تنها درمورد انقلاب فرانسه بلکه در مورد انقلاب های دیگر مطالعه می کرد تا با روش های مختلفی که منجر به انقلاب های بزرگ می شود، آشنا شود.
خانه علی مسیو، برخلاف سایر خانه های اعیان نشین، مساحت کمی دارد و به گونه ای ساخته شده که برای فرار در شرایط بحرانی شرایط مناسبی داشته باشد. او خانه اش را در اختیار مشروطه خواهان قرار می داد تا در آنجا به هم فکری و مشورت بپردازند و برای اقدامات بعدی تصمیم گیری کنند.
او یکی از جوانمردان و رشید مردان سرزمین ماست که در راه مشروطه سه فرزندش را فدا کرد. خود علی موسیو در تاریخ 1289 هجری شمسی در 44 سالگی از دنیا رفت.
مشخصات خانه علی مسیو
این خانه تاریخی با سایر خانه های زمان قاجاری تفاوت هایی دارد. در بخش هایی از آن نوع معماری و طراحی خانه مغایر با روال معمول ساخت خانه های اعیانی در زمان قاجار است. در زیر مشخصات فضای داخلی و بیرونی خانه را شرح می دهیم.
مشخصات فضای بیرونی خانه
ساختمان این خانه همان طور که گفته شد، چندان بزرگ نیست. در ورودی خانه، نسبتاً کوچک است و در همان محل ورود به به خانه، راه وارد و خارج شدن از آن جداست. حیاط اندرونی خانه با حیاط بیرونی آن، به شیوه ای غیر معمول از سایر خانه های آن زمان، به یکدیگر متصل شده اند.
ساختمان خانه دو طبقه است و ظاهر نامتقارنی دارد که نسبت به سایر خانه های دوره قاجار، متفاوت طراحی شده است. در سه قسمت از حیاط اندرونی، می توان اتاق هایی را مشاهده کرد. یکی از زیبایی های خانه علی مسیو، نحوه گچ کاری نمای بیرونی خانه است که به طرز زیبایی انجام شده است.
در قسمت های بالای پنجره ها علاوه بر گچ، آجر نیز به کار رفته که در دو مدل سنتوری و کنگره ای هستند.
مشخصات فضای داخلی خانه
هنگامی که از حیاط وارد خانه می شوید، اتاق های تو در تو نظر شما را جلب خواهند کرد. این اتاق ها در اندازه های کوچک ساخته شده اند و معمولاً به هم راه دارند. اتاق ها به حدی تو در تو هستند که ممکن است با وارد شدن در آن ها راه را گم کنید و به راحتی نتوانید راه خروج را بیابید.
زیر زمین خانه
از نکات بارز و جالب خانه علی مسیو، زیرزمین آن است. زیر زمین خانه به گونه ای طراحی شده است که به خانه های اطراف راه دارد. همچنین یک اصطبل، در بازسازی آن کشف شد که به احتمال زیاد برای مواقع فرار، از آن استفاده می شده است.
با داشتن چنین زیرزمینی، این مسئله قوت گرفت که در اصل، این خانه دوم علی مسیو است که صرفاً برای همفکری و مشورت حلقه غیبی مشروطه خواهان ساخته شده است. زیرا برای روز مبادا، چندین راه فرار نیز، برای آن درنظر گرفته شده بود و معماری متفاوتی نسبت به خانه های معمول در زمان قاجار دارد.
گمانه زنی هایی در مورد محل زندگی علی مسیو
گمانه زنی های دیگری نیز، وجود دارد که علی مسیو تا قبل از نهضت مشروطه، در خارج از شهر تبریز و یا در شهر استانبول یا کشور فرانسه اقامت داشته است و تنها برای حضور و رهبری مردم درجریان مشروطه و کمک به ستارخان و باقرخان، دراین خانه مستقر شده است.
ماجرای شهادت فرزندان و مرگ علی مسیو
یکی از موارد اندوهناک درمورد صاحب این خانه، شهادت سه فرزند او به دست اشغال گران و غارت خانه است. دو تا از پسران علی مسیو، 16 و 13 ساله بودند. ارتش روس بعد از شناسایی سران مشروطه به آن ها حمله کرد. تعدادی از سران در آن زمان توانستند به خارج از شهر تبریز بروند. درهمین زمان، خانه علی موسیو غارت شد و سه فرزندش دستگیر شدند و به اعدام محکوم شدند.
پسران علی مسیو در سال 1911 میلادی، در میدان قم باغی (میدان دانشسرای فعلی) به همراه تعداد دیگری از مشروطه خواهان اعدام شدند. روس ها به گونه ای مشروطه خوهان را اعدام می کردند که بیشترین حالت شکنجه در زمان اعدام را تجربه کنند.
در مورد مرگ علی موسیو، شواهد دقیقی در دست نیست. برخی گمانه زنی ها می گویند، علی موسیو به مرگ طبیعی از دنیا رفته است و برخی دیگر معتقدند، بعد از انتقال باقرخان و ستارخان به تهران و در شرایط ناآرام آن زمان، او را به سفارت روس دعوت می کنند. در آن جا، با خوردن غذای سمی، مسموم می شود و جانش را از دست می دهد.
همان طور که ذکر شد، مستندات محکمی برای اثبات این گمانه زنی ها وجود ندارد و علت مرگ علی موسیو در هاله ای از ابهام قرار دارد.
همان طور که گفته شد، در کنار خانه علی مسیو، خانه ختایی نیز قرار دارد که در جریان حمله روس ها و غارت خانه ها، تمام اعضای خانوداه ختایی به جز فرزند خردسالشان که در زیر زمین مخفی شده بود، کشته شدند.
شما می توانید در هنگام بازدید از این خانه تاریخی، سری هم به خانه تاریخی ختایی در همسایگی آن بزنید. خانه علی موسیو در خیابان ارتش جنوبی، کوچه صدر و پلاک 50 قرار دارد.
تبدیل خانه علی مسیو به موزه
در سال 1382 خورشیدی، این خانه را به فهرست آثار ملی کشور اضافه کردند و از آن تاریخ به بعد، شهرداری تبریز، این خانه را به موزه ای برای بازدید عموم تبدیل کرده است. در حال حاضر، در قسمت های مختلف آن، می توان شاهد انواع عکس ها و تصاویر مشروطه بود. همچنین برخی ابزار آلات جنگی مورد استفاده در آن زمان نیز، در جای جای خانه و اتاق های آن در معرض نمایش، برای عموم قرار دارد.
بازدید از خانه علی مسیو را از دست ندهید
در حال حاضر، خانه علی مسیو، یکی از مکان های تاریخی و فرهنگی گردشگری در کشور است. این خانه یادآور سرگذشت و رشادت های علی موسیو و همرزمانش در جریان نهضت مشروطه است.
این خانه تاریخی، یکی از آثار تاریخی ارزشمند شهر تبریز به شمار می رود. توصیه ما به شما این است که چه وقتی از طریق تورهای داخلی به تبریز می روید، چه به صورت شخصی یا خانوادگی، بازدید از جاذبه های تاریخی تبریز را فراموش نکنید. با بازدید از این خانه و دیدن تصاویر و ویژگی های خاص آن، شما به گردشگری میراث فرهنگی در ایران می پردازید.
“دستی بر ایران” توصیه می کند که بازدید از این خانه زیبا را نیز در برنامه خود بگنجانید و گردشگری مسئولانه را مد نظر خود قرار دهید. با این کار شما به حفظ این اثر ملی کمک می کنید و با تاریخ و فرهنگ ناب ایرانی در اواسط دوره قاجار آشنا می شوید.
