مشهد مرکز استان خراسان رضوی است که آثار برجسته معماری بسیاری را در خود جای داده است. برخی از این آثار را خانه های سنتی با معماری بومی تشکیل می دهند. خانه اردکانی مشهد یکی از بناهای تاریخی و زیبای این شهر است که در سال ۱۳۸۴ خورشیدی به ثبت ملی رسیده است.
خانه اردکانی در سال ۱۳۹۱ خورشیدی با دلایل نامعلوم از فهرست آثار ملی خارج گردید. این خانه که در نزدیکی حرم قرار دارد به نام خانه دولابیان نیز شناخته می شود و از جاهای دیدنی مشهد به شمار می‌رود.
تاریخچه خانه اردکانی مشهد
این خانه تاریخی از زمان ساخت تاکنون کاربری مسکونی داشته است. مالک اولیه آن یکی از تاجران معروف مشهد به نام حسین اردکانی بود. در سال 1314 خورشیدی و بعد از فوت صاحب خانه، ورثه او خانه را به یکی از اقوام خود به نام دولابیان می فروشند. با این وجود، این خانه باز هم به نام خانه اردکانی شناخته می شود.
ویژگی های معماری خانه اردکانی مشهد
ورودی این خانه در ضلع شمالی و در داخل کوچه ای بن بست به نام کوچه صفار شاهرودی قرار دارد. این کوچه به نام کوچه ساربان ها نیز معروف است.
بعد از عبور از ورودی اصلی، وارد فضای کوچکی می شویم. در سمت راست این فضا یک آشپزخانه و در سمت چپ آن دو اتاق مشاهده می شود. یکی از این اتاق ها برای سکونت آشپز و دیگری برای فرزندان خانواده کاربرد داشته است. بعد از عبور از این فضا، حیاط خانه اردکانی به همراه حوضی که در میانه آن قرار دارد، توجه ما را به خود جلب می کند.
در خانه اردکانی مشهد، عناصر اصلی خانه های سنتی قابل رویت هستند. این عناصر عبارتند از: حیاط مرکزی، تابستان نشین، زمستان نشین، تنورخانه، آب انبار و حوض خانه.
در انتهای حیاط، بنای دو طبقه خانه اردکانی به همراه چند پله مشاهده می شود. در طبقه اول، اتاق هایی در اضلاع مختلف وجود دارند. در سمت راست طبقه اول، اتاقی وجود دارد که تنوری در ضلع غربی آن مشاهده می شود. این اتاق برای نگهداری هیزم مورد استفاده قرار می گرفته است.
علاوه بر آن، اتاق دیگری در وسط طبقه اول قرار دارد که در واقع انبار بنا محسوب می شود. در گذشته از این انبار برای نگهداری مواد غذایی استفاده می کردند. حوضخانه بنا نیز در مجاورت انبار قرار گرفته است.
در ضلع شرقی این حوضخانه آب انباری تعبیه شده بود که برای تامین آب حوض کاربرد داشت. هم اکنون این آب انبار تخریب شده است.
بعد از مشاهده قسمت های مختلف طبقه اول، می توانید توسط راه پله به طبقه دوم بنا راه یابید. با ورود به طبقه دوم اتاقی سه دری را مشاهده خواهید کرد که مخصوص پذیرایی از میهمانان ویژه می باشد. همچنین، در سمت چپ این اتاق، اتاق دیگری قابل رویت است.
علاوه بر آن، در طبقه دوم بنا ایوانی بزرگ با چهار ستون چوبی دیده می شود که این ستون ها در اضلاع شرقی و جنوبی ایوان قرار دارند. در این طبقه پلکانی وجود دارد که ما را به پشت بام خانه می رساند. این پلکان از طبقه اول به این طبقه رسیده است.
معرفی بخش اعیان نشین خانه اردکانی
بخش تابستان نشین و زمستان نشین خانه اردکانی مشهد در دو ضلع جنوبی و شمالی آن قرار دارند. هریک از این دو بخش در دوره های مختلفی بنا شده اند.
بخش زمستان نشین بنا که در ضلع شمالی قرار دارد مربوط به اواخر دوره قاجار است. اتاق های بخش زمستان نشین با پهنای کم ساخته شده اند تا نور آفتاب بتواند به انتهای عمق اتاق ها نفوذ کند. همچنین، آشپزخانه این بنا در زیر بخش زمستان نشین قرار دارد تا به گرم شدن خانه در زمستان کمک کند.
علاوه بر آن، دیوارهای بخش زمستان نشین دارای قطر زیاد است و از دست رفتن گرما جلوگیری می کند. روی دیوار خانه، بخاری های دیواری خاصی تعبیه شده اند. علاوه بر آن، در بخش زمستان نشین یک کتیبه کاشی کاری شده وجود دارد که یکی از آیه های قرآن روی آن حک شده است.
بخش تابستان نشین خانه اردکانی مشهد نیز در اوایل دوره پهلوی و در سال 1312 خورشیدی بنا شده است. این بخش از خانه دارای ایوانی در طبقه اول و سایه بانی در طبقه هم کف است که از نفوذ نور خورشید جلوگیری می کند. برای بخش تابستان نشین بادگیری تعبیه شده است که نقش تهویه هوای اتاق را بر عهده دارد. همچنین وجود حوض هایی در داخل این بخش در خنک کردن هوا نقش اساسی دارند.
بازدید از این خانه سنتی را از دست ندهید
خانه اردکانی مشهد دارای ویژگی های بی نظیری از جنبه های مختلف است. این خانه به دلیل زیبایی بی نظیری که دارد، همه ساله گردشگران زیادی را به سمت خود می کشاند.
اگر با تورهای داخلی یا به صورت شخصی به مشهد مسافرت کردید، بازدید از این خانه را از دست ندهید. “دستی بر ایران” با معرفی جاذبه های تاریخی مشهد، دیدنی های مختلف این شهر را به شما معرفی می کند. حتما پیش از سفر به این شهر با آنها آشنا شوید.
آدرس خانه اردکانی مشهد کجاست؟
این خانه در بخش مرکزی شهر مشهد و در بلوار وحدت قرار دارد. برای رسیدن به آن، می‌توان از خیابان وحدت ۲۱ به خیابان سالاری‌مقدم و سپس کوچه‌ی صفار شاهرودی رفت.
پرسش‌های متداول درباره خانه اردکانی مشهد
اگر پاسخ پرسش خود را در اینجا پیدا نکردید، در بخش دیدگاه‌های زیر این پست برای ما کامنت بگذارید و سوال‌تان را بپرسید. ما حتما به آن پاسخ خواهیم داد.
قدمت خانه اردکانی مشهد به چه زمانی برمی‌گردد؟
ساخت این خانه به دوره‌ی قاجار برمی‌گردد و حدود یک قرن قدمت دارد.
مهم‌ترین ویژگی خانه اردکانی مشهد چیست؟
وجود عناصر اصلی کالبد خانه‌های سنتی ایران ویژگی اصلی این خانه است؛ عناصری همچون حیاط مرکزی، تابستان‌نشین، زمستان‌نشین، شاه‌نشین، تنورخانه، آب‌انبار و حوضخانه.
تفاوت بخش تابستان‌نشین و زمستان‌نشین خانه اردکانی در چیست؟
دیوارهای بنای زمستان‌نشین قطر بیشتری دارد که مانع هدررفتن گرما می‌شوند. همچنین، بخاری‌های دیواری خاصی در آنجا تعبیه شده‌اند.
طبقه‌ی اول خانه ایوانی دارد که سایه‌بان طبقه‌ی همکف شده است و از تابش مستقیم نور خورشید جلوگیری می‌کند. همچنین، برای بخش تابستان‌نشین بادگیری ساخته شده که هوای اتاق را به‌خوبی تهویه می‌کند. در این بخش حوض‌هایی ساخته‌اند که موجب خنک‌شدن فضای این قسمت از خانه می‌شود.
