شهر کاشان که از توابع استان اصفهان می باشد، مهد تمدن و فرهنگ سنتی ایران به شمار می رود. این شهر با آثار تاریخی بی نظیری که دارد نقش پررنگی در صنعت گردشگری ایران دارد. یکی از جاهای دیدنی کاشان، حمام سلطان امیر احمد است که در سال ۱۳۵۵ خورشیدی به ثبت ملی ایران رسید.
بنای اولیه حمام مربوط به دوره سلجوقی است، اما بخش هایی از آن از قبیل سربینه، در دوره قاجار ایجاد شده اند. سقف های طاقدار حمام با موزاییک ها و نقاشی های نفیس تزیین شده اند.
3 فضای سنتی در حمام سلطان امیر احمد
حمام امیر احمد دارای جلوخانی است که در محوطه درب ورودی و پیش از سردر قرار گرفته است. بعد از عبور از جلوخان به سردر حمام می رسیم.
سردر این حمام، با گچ بری ها، کاربندی ها، طاق یزدی بندی و طاق نمای مقرنس کاری شده زیبایی تزیین شده است. نقش های گل و بوته و مجسمه ها و تصاویری از زنان در بخش سردر حمام قابل مشاهده اند.
با عبور از سردر به هشتی حمام می رسیم که فضای بین داخل و بیرون حمام است. این قسمت، تزییناتی از قبیل رسمی بندی (روشی سنتی برای تزئین و پوشش بناها با طرح های هندسی) دارد که باعث زیبایی هرچه بیشتر آن شده است.
در معماری اکثر حمام های سنتی ایران (از ابتدا تا زمان پهلوی) سه فضا وجود داشت. این فضاها عبارتند از: سربینه، میان در و خزینه (گرم خانه) حمام. این نوع حمام ها را اصطلاحا حمام خزینه ای می گویند. بعد از لوله کشی آب، حمام های خزینه ای جای خود را به حمام های نمره یا دوش دادند. حمام سلطان امیر احمد کاشان نیز از این قاعده مستثنی نیست.
در اینجا به معرفی این سه فضا در حمام های قدیمی ایرانی می پردازیم:
- سربینه حمام
بعد از گذر از هشتی حمام امیر احمد، توسط یک راهروی ارتباطی به یک سالن هشت ضلعی می رسیم. حوضی هشت ضلعی در مرکز این سالن قرار دارد که دارای فواره است. سالن هشت ضلعی به وسیله هشت ستون به قسمت های مختلف تقسیم شده است. سکوهایی برای نشستن افراد در هر ضلع این سالن تعبیه شده اند. باقی فضای سالن، سربینه حمام را تشکیل می دهند.
سربینه این حمام با کاشی هایی به رنگ فیروزه ای و طلائی پوشیده شده است. این کاشی کاری ها از نوع زیر زنگی هستند. کاشی کاری های زیرزنگی نوعی کاشی کاری است که در آن از کاشی های خشتی استفاده می شوند. سپس، روی آنها لعاب شیشه ای می کشند و در کوره می پزند.
همچنین، تزییناتی از قبیل گچ بری، آجرکاری و نقاشی های هنری در این بخش از حمام سلطان امیر احمد به چشم می خورند. جا کفشی هایی از جنس سنگ نیز در بخش سربینه حمام قابل مشاهده اند.
علاوه بر آن در فضای اطراف سربینه دو غرفه روبروی هم دیده می شوند. این غرفه ها بخش شاه نشین سربینه هستند. این قسمت به بزرگان و اشراف تعلق داشت.
در گذشته روی سقف سربینه حمام امیر احمد، جمله “لا اله الا الله” در جهت قبله کنده کاری شده بود. پس از زلزله معروف دوره زندیه (قرن هجدهم میلادی)، سقف بنا از میان رفت و اکنون اثری از این کنده کاری نیست. در نیمه دوم قرن نوزدهم، سقف حمام مرمت گردید.
- میان در حمام
پس از سربینه میان در حمام قرار می گیرد. این قسمت فضای راهرو مانندی است که دارای دو پیچ ۹۰ درجه است. علت پیچ و خم میان در حمام این است که گرمای حمام خارج نشود. همچنین این فضا برای تنظیم دمای بدن تعبیه شده است.
این فضا نقش اتصال دو فضای سربینه و گرم خانه را دارد. بنابراین، با طی مسیر این راهرو، به بخش بعدی می رسیم که محل اصلی شستشو و نظافت در حمام سلطان امیر احمد می باشد. به غیر از این مورد، میان در هیچ کاربری دیگری ندارد.
- گرم خانه و خزینه حمام
گرم خانه حمام سلطان امیر احمد کاشان فضایی ساده تر از سربینه دارد و محلی برای شستشو و نظافت است. یک متر ابتدایی دیوار گرم خانه، با کاشی های معرق و بقیه با ملات ساروج پوشانده شده اند. ساروج، ملاتی مقاوم در برابر آب بوده که به طور سنتی و پیش از سیمان، از آهک و خاکستر ساخته می شد.
فضای گرم خانه به وسیله ۴ ستون به سه قسمت تقسیم شده است. دو بخش کناری گرمخانه برای شستشو و بخش مرکزی آن محل قرارگیری حوض است. بخش میانی گرم خانه راه تردد برای رسیدن به خزینه است.
مجاور گرم خانه، خزینه حمام قرار دارد. این خزینه دارای دو حوض با آب گرم و سرد است. بنا به روایتی، گفته می شود که بعد از استحمام بهتر است پای خود را در آب سرد فرو ببریم. به نظر می رسد این حوض ها به همین منظور ایجاد شده باشند.
تون یا گلخن حمام سلطان امیر احمد
این قسمت از حمام به منظور پشتیبانی در نظر گرفته می شود. در این قسمت، آب حمام گرم می شود و توسط تنپوشه هایی به گرم خانه راه می یابد.
بازدید از این جاذبه را از دست ندهید
حمام سلطان امیر احمد کاشان، حمامی تاریخی است که هر بخش آن از زیبایی به خصوصی برخوردارند. اگر به واسطه تورهای داخلی یا به صورت شخصی به کاشان سفر کردید، بازدید از این حمام تاریخی را از دست ندهید.
ما در “دستی بر ایران” تلاش می کنیم تا بهترین جاذبه های گردشگری کاشان را به شما معرفی کنیم. از شما نیز دعوت می کنیم که پیش از مسافرت، به مطالعه این جاذبه ها بپردازید و آگاهانه سفر کنید.
حمام سلطان امیر احمد کجاست؟
این حمام در شهر کاشان، خیابان علوی و در کوچهی سلطان امیر احمد قرار دارد. روی نقشه‌ی زیر، موقعیت مکانی دقیق این حمام تاریخی را مشاهده میکنید:
پرسش‌های متداول درباره حمام سلطان امیر احمد
اگر پاسخ پرسش خود را در اینجا پیدا نکردید، در بخش دیدگاه‌های زیر این پست برای ما کامنت بگذارید و سوال‌تان را بپرسید. ما حتما به آن پاسخ خواهیم داد.
در حال حاضر از حمام سلطان امیر احمد چه استفادهای میشود؟
در حال حاضر، از این حمام بهصورت موزهی حمام تاریخی استفاده میشود، اما در سال‌های آخر دهه 1390 خورشیدی، کاربری سفرهخانه و قهوهخانه داشته است.
سلطان امیر احمد کیست؟
نسب سلطان امیر احمد به امام موسی کاظم میرسد و بقعهی ایشان در نزدیکی این حمام قرار دارد. به همین دلیل، این حمام را با نام حمام سلطان امیر احمد میشناسند.
حمام سلطان امیر احمد مربوط به چه دورهای است؟
بنای اولیه این حمام در دوره‌ی سلجوقی ساخته شده، اما در دوره‌ی قاجار بخشهایی به آن اضافه شده است.
دلیل شهرت حمام سلطان امیر احمد چیست؟
معماری خاص و بسیار زیبای این بنا عمدهترین دلیل شهرت آن است. در این حمام، از کاشیهای آبی و سفید استفاده شده، ضمن اینکه نقاشیهای دیواری و شیشههای محدب، جلوهی خاصی به آن داده است.
