جغد افسانه‌ای که با نام اشوزوشت یا مرغ بهمن شناخته می‌شود، نام پرنده‌ای است که از ناخن تغذیه می‌کند. در اسطوره‌های ایرانی آمده است که این پرنده را خدایگان خلق کرده‌اند تا در برابر اهریمن بایستد. او پرنده‌ای دانا و قادر به خواندن کتاب است که با خواندن کلام کتاب مقدس، دیوها را به ترس می‌اندازد. برخی از مردم در پی آن‌اند که بدانند «جغد نماد چیست؟» در پاسخ باید بگوییم که این پرنده در ایران باستان نماد دانایی بوده است.
این موضوع در ادبیات کهن ایران نیز یافت می‌شود که پرنده‌ی مذکور همواره در حال پند و اندرز دادن به سایر پرندگان است. البته، به‌تدریج باورها درباره‌ی او تغییر کرده است و اکنون ایرانیان جغد را نماد بدیمنی می‌پندارند که البته باور درستی به‌نظر نمی‌رسد.
در کتاب بُندَهِش و اوستا جغد نماد چیست؟
در قسمتی از کتاب بندهش که مطالبی درباره‌ی جغد بیان شده، نام این پرنده در کنار نام اشوزوشت آمده است. بنابراین، چنین استدلال می‌شود که اشوزوشت که واژه‌ای اوستایی است، نام دینی جغد باشد. این بخش از بندهش جغد را پرنده‌ای مقدس می‌داند. متن زیر از این کتاب استخراج شده است:
«درباره‌ی مرغ اشوزوشت که مرغ زوربرک و مرغ بهمن است که جغد خوانند، گوید که بخشی از اوستا در زبان او آفریده شده است. هنگامی که بخواند، دیوان از او گریزند و [در] آنجا بنه نکنند و بدان روی، [جغد] بنه در بیابان کند و در ویرانستان باشد تا دیوان آنجا بنه نکنند.»
کتاب بندهش همچنین به این پرسش نیز پاسخ می‌دهد که «چرا جغد در ادبیات اوستایی باید مقدس باشد؟» عین متن کتاب را که در پاسخ به این سؤال آمده است، در زیر می‌خوانیم:
«نیز دیگر ددان مرغان، همه به دشمنی دیوان و خرَفستَران آفریده شده‌اند. چنین گوید که مرغانِ دد دشمن خرفستران و جادوان‌اند.»
در متن بالا، جغد نوعی ددمرغ به شمار می‌رود که اهورامزدا آن را مانند سایر مرغان برای مقابله با دیوان و جانوران موذی آفریده است. در واقع، منظور از خرَفستَران جانوران موذی و حشرات زیان‌باری است که زندگی کشاورزان را دچار مشکل می‌کنند. گفتنی است که در ایران باستان ازبین‌بردن خرفستران اهمیت بسیاری داشته است.
جغد همواره به‌عنوان دشمن جوندگان و به‌ویژه موش شناخته می‌شود. در جایی ذکر شده است که نوعی جغد قادر به خوردن بیش از سه‌هزار جونده در یک فصل است. بنابراین، این پرنده از دیدگاه مردمان باستان به‌دلیل یاری‌رساندن به کشاورزان، پرنده‌ای مقدس است و عادلانه نیست که آنها جغد را به‌دلیل آوای بد و لانه‌ساختن در ویرانه‌ها منفور بدانند.
در کتاب اوستا، عبارت اشوزوشت متشکل از دو واژه‌ی مختلف است: قسمت اول آن یعنی «اشو» به‌معنای حق و مقدس و قسمت دوم یعنی «زوشت» به‌معنای دوست‌داشتن است. کل کلمه نیز به‌معنای دوستدار پاکی و پاکیزگی آمده است.
درباره‌ی ناخن خوردن اشوزوشت
در کتاب‌های مختلف نظیر «بندهش»، «صد در نثر» و «وندیداد» درباره‌ی ناخن‌خوردن اشوزوشت مطالبی آمده است. دراین‌باره می‌توان چنین توضیح داد که در آیین ایرانیان باستان، زندگی و امور مرتبط به آن مقدس بوده و مرگ و امور مربوط به آن منحوس و ناپاک محسوب می‌شده‌اند. به همین دلیل، نوعی دیو که «نسو» خوانده می‌شود و با حلول‌کردن در بدن، موجبات مرگ انسان را فراهم می‌آورد، جزو نحس‌ترین دیوها به شمار می‌رود. ازاین‌رو، هرچیزی که از بدن خارج شود، ازجمله مو، ناخن، پوست، خون، منی، ادرار و مدفوع، به‌دلیل مرداربودن بسیار ناپاک‌اند و لمس آنها موجب ناپاکی فرد می‌شود.
با این تفاسیر، در آیین ایرانیان باستان پراکندن مو و ناخن تراشیده یا بریده‌شده گناه است و دور‌ریختن آنها باید با آداب خاصی انجام شود. برای مثال، باید آنها را در جایی دور از دسترس، زیر خاک پنهان کنیم یا داخل کاغذ بپیچیم. بدین ترتیب، مفهوم داستان ناخن‌خوردن جغد روشن می‌شود.
سخن آخر درباره جغد افسانه‌ای یا اشوزوشت
در پاسخ به این سؤال که جغد نماد چیست، می‌توان از ادبیات کهن نظیر کتاب شاهنامه‌ی فردوسی و کلیله و دمنه‌ی نصرالله منشی نیز استفاده کرد. در یکی از داستان‌های مشهور کلیله و دمنه، این پرنده نقش راهنما و پنددهنده را برای دمنه بازی می‌کند. افزون بر آن، کتاب شاهنامه‌ی فردوسی جغد را پرنده‌ای دانا و باهوش می‌داند و از او به‌عنوان نماد خرد و بینایی یاد می‌کند. بنابراین، باورهای امروزی درباره‌ی بدیمن‌بودن این پرنده منسوخ می‌شود.
پرسش‌های متداول درباره جغد افسانه‌ای
پرسش و پاسخ‌های زیر را بخوانید و اگر پاسخ خود را در بین آنها نیافتید، سؤالتان را در قسمت دیدگاه‌های همین پست با ما در میان بگذارید. ما در کوتاه‌ترین زمان بدان پاسخ می‌دهیم.
نام‌های ديگر جغد افسانه‌ای چیست؟
این پرنده به نام‌های اشوزوشت، مرغ بهمن و وُهومَن نیز شناخته می‌شود.
ویژگی‌های جغد افسانه‌ای چیست؟
این پرنده را که از ناخن تغذیه می‌کند، خدایگان آفریده‌اند تا با اهریمن مقابله کند.
به‌طور خلاصه، جغد نماد چیست؟
در بین ایرانیان باستان، جغد نماد دانایی بوده است؛ اما به‌مرور زمان، در باور مردمان به نماد بدیمنی مبدل شده است.
