جشن امردادگان از جمله جشن‌های باستانی و آداب و رسوم ایرانی است که در گذشته توسط زرتشتیان برگزار می‌شد. این جشن امروزه نیز در برخی از آتشکده‌ها توسط پیروان دین زرتشت اجرا می‌شود و جزو میراث ناملموس ایرانیان به شمار می‌رود.
در واقع، سال‌های اَوِستایی مطابق با تقویم خورشیدی محاسبه می‌شوند که در آنها هر سال، دوازده ماه و هر ماه، سی روز دارد. هر کدام از روزهای ماه، نامی به خود می‌گیرند که این نام‌ها از نام امشاسپندان و ایزدان گرفته شده است.
بر همین اساس، روز هفتم هر ماه نیز اَمرداد نام دارد که در ماه مرداد به دلیل هم نام شدن نام روز و ماه، جشن امردادگان در آن برگزار می‌شود. لازم به ذکر است که در تقویم اوستایی و ایران قدیم، هفته وجود ندارد.
واژه‌شناسی جشن امردادگان
ششمین و به عبارت دیگر هفتمین و آخرین امشاسپندان (اسامی مجرده و صفات اهورامزدا) امرداد نام دارد. در کتاب اوستا این نام به صورت «امرتات» آمده و در معنای «نامیرایی و جاودانی» به کار رفته است. کلمه امرداد در واقع از یک «الف» که حرف نفی است و کلمه «مرداد» به معنای میرا و نابود شدنی از مصدر «مر» اوستایی تشکیل شده است.
این نام در اوستا و به ویژه در سرودهای آن به عنوان صفتی برای اهورامزدا به کار می‌رود و معنای زوال‌ناپذیری و پایندگی خداوند را می‌رساند. امروزه، امرداد به صورت مرداد تلفظ می‌شود که باعث شده است معنای اصلی آن کاملاً تغییر کند.
همان‌طور که اشاره شد، امرداد نام روز هفتم هر ماه است و زرتشتیان در صورت تقارن نام ماه و روز جشنی برگزار می‌کردند. روز هفتم ماه مرداد نیز به همین دلیل به عنوان جشن امردادگان شناخته می‌شود. این جشن در دوران باستان و عصر ساسانیان و پس از آن، مراسم و آدابی داشت و در دشت و فضای باز انجام می‌شد.
علت برگزاری جشن در این روز به دلیل نعمت‌هایی از قبیل فراوانی میوه، طبیعت سبز، وفور آب رودها و آبشارها در اثر آب شدن برف کوه‌ها، رویش گل‌های زیبا و آسمان پرستاره است. با توجه به اینکه امرداد این نعمت‌ها را به مردم ارزانی می‌کرد، آنها به شکرانه‌ی این نعمت‌ها، به جشن و سرور می‌پرداختند.
در کتاب «برهان قاطع»، خلف تبریزی این جشن را همان «جشن نیلوفر» می‌پندارد. چرا که جشن نیلوفر در ششم تیرماه برگزار می‌گردید و علت برگزاری آن شکوفا شدن گل‌های نیلوفر در آغاز تابستان بود . این گل، نماد آناهیتا، ایزد بانوی آب‌ها، سرچشمه پاکی و زایندگی محسوب می‌گردد.
گل مخصوص جشن امردادگان
چنانچه برای هر امشاسپند یک گل در نظر بگیریم، گل زنبق یا چمبک به مرداد اختصاص می‌یابد. در گذشته قرار دادن هفت نوع گل، روییدنی، دانه و… بر هفت سین نیز به دلیل تقدس «هفت» امشاسپند بوده است. امرداد نیز مرز نهایی و آخرین نقطه و نوک قله‌ی کمال محسوب می‌گردید.
در واقع، یک فرد برای رسیدن به کمال، ترقی، سعادت، خیر برین و رهایی از تعلقات، باید هفت مرحله را پشت سر می‌گذاشت. او در طول هر مرحله، صفات هر امشاسپند را می‌آموخت و از آن پیروی می‌کرد. زمانی که او به مرحله هفتم و آخر می‌رسید حتما باید صفات این فرشته را می‌شناخت و با پیروی از آن با اخلاق امرداد آشنا می‌شد.
لازم به ذکر است که پاکیزگی جسم و روح در جشن امردادگان برای کسانی که می‌خواستند پیرو آن باشند، شرط اصلی بود. بنابراین، شرکت کنندگان در جشن باید آن را رعایت می‌کردند.
در «آثارالباقیه» در مورد جشن امردادگان چنین آمده است: «روز هفتم عید است و معنای مرداد این است که مرگ و نیستی نداشته باشد. مرداد فرشته نگهبان گیتی و غذاها و دواهایی است که اصل آن نبات است و دورکننده آثار جوع و ضرر و امراض هستند.»
مطابق با جمله فوق، از مواهب امرداد هدیه سلامتی و تندرستی به افراد را می‌توان نام برد. مرداد در واقع در نقش یک فرشته ظاهر می‌شد که شفابخش و ناجی انسان‌ها و زائل کننده میکروب‌ها و عوامل بیماری‌زا از او بوده است.
درباره امشاسپند امرداد
این واژه که در اوستا به صورت امرتات آمده است به عنوان تجلی رستگاری، تندرستی، جاودانگی و سرور گیاهان شناخته می‌شود. ایرانیان باستان عقیده داشتند که امرداد، نگهبان گیاهان و رستنی‌هاست و باعث رویش گیاهان و افزایش رمه و گله می‌شود.
این امشاسپند تلاش دارد تا از پژمردگی گیاهان جلوگیری کند، از زمین محافظت به عمل آورد و بیماری و مشکلات را نابود کند. امرداد همچنین به افرادی که به گیاهان ستم می‌کنند اجازه ورود به بهشت را نمی‌دهد.
از جمله امشاسپندانی که امرداد را یاری می‌دهند، می‌توان به ایزدان رشد «ایزد دادگری»، اشتاد و زامياد «ایزد زمین» اشاره کرد. علاوه بر آن، در صورت لزوم تیشتر «ایزد باران» نیز به یاری آن می‌شتابد.
به عقیده‌ی زرتشتیان، امشاسپند جاودانگی، امرداد، همیشه در جوار رسایی خرداد قرار دارد. این دو به عنوان نگهبانان آب، گیاه و سرچشمه زندگی و رویش به کار می‌روند.
جشن امردادگان؛ جشن جاودانگی در ایران باستان
جشن امردادگان از جمله جشن‌های باستانی است که در گذشته توسط زرتشتیان برگزار می‌شد. دستی بر ایران ضمن معرفی گردشگری میراث فرهنگی در تلاش است به شکل موثرتری شما را با میراث ناملموس فرهنگی نیز آشنا کند.
