شهر اصفهان به واسطه آثار ارزشمندی که طی دوره های مختلف در آن ساخته شده اند، شهرت یافته است. از جمله جاهای دیدنی اصفهان، می توان به پل های تاریخی آن اشاره کرد. پل های اصفهان علاوه بر اینکه دو نقطه غیر قابل تردد را به همدیگر متصل می کنند، از زیبایی بی نظیری نیز برخوردارند. یکی از این پل های زیبا، پل خواجو اصفهان است.
پل خواجو در شرق سی و سه پل قرار گرفته است. این پل دارای استحکام، تقارن و سبک معماری بی نظیر است. پل خواجو اصفهان در دوره صفوی به عنوان زیباترین پل شناخته شد.
تاریخچه، کارکرد و نام های دیگر پل خواجو اصفهان
از بین تمامی پل های ساخته شده بر روی رودهای شهر اصفهان، پل خواجو از همه معروف تر است. این پل روی زاینده رود بنا شده است و ۱۸۰۰ متر تا سی و سه پل فاصله دارد. پل خواجو بر روی بقایای پلی موسوم به پل حسن بیگ که از دوره تیموری بر جای مانده بود، ساخته شد.
قدمت پل به دوره صفوی و شاه عباس دوم بر می گردد. شاه عباس دوم در سال ۱۶۵۰ میلادی پل خواجو را بر روی زاینده رود بنا کرد. این پل با هدف متصل کردن محله خواجو اصفهان و دروازه حسن آباد با تخت فولاد و جاده شیراز، ساخته شد.
علاوه بر اینکه پل خواجو نقش اتصالی بین محله های یاد شده را بازی می کند، از آن به عنوان سد نیز استفاده می شد. البته کارکرد پل خواجو مثل تمامی سدها نیست. استفاده از آن به عنوان سد با هدف ایجاد دریاچه ای کوچک برای تفریحاتی از قبیل قایق سواری بود.
در میانه پل، ساختمان شاه نشین قرار گرفته است. این ساختمان محل تفریح شاه عباس و خانواده او بود. شاه نشین به بیگربیکی شهرت دارد و روی تاق های آن نقاشی های زیبایی نصب شده اند.
در بخش جنوبی پل، کتیبه ای دیده می شود. این کتیبه نشان می دهد که پل خواجو در تاریخ ۱۸۷۳ مرمت شده است که به دوره ناصرالدین شاه قاجار برمی گردد.
پل خواجو اصفهان با نام های بابا رکن الدین، پل گبرها، حسن آباد و پل شاهی نیز شناخته می شوند. دلیل این نام گذاری ها در زیر شرح داده می شود.
- بابا رکن الدین: پل خواجو به دلیل وجود بقعه بابا رکن الدین در تخت فولاد به این نام شناخته می شود.
- پل گبرها: به دلیل رفت و آمد گبرها از پل به این نام خوانده می شد. واژه گبر پیشتر به تمامی غیرمسلمانان اطلاق می شد، اما امروزه به معنی “بزرگ” است.
- پل حسن آباد: از آنجایی که نام قدیم محله خواجو حسن آباد بود، این پل به نام پل حسن آباد نیز شناخته می شود.
- پل شاهی: به دلیل بنا شدن پل به دست شاه، به پل شاهی شهرت یافت.
خصوصیات پل خواجو اصفهان
پل خواجو طولی در حدود ۱۳۳ متر و عرض۱۲ متر دارد. همچنین این پل دارای معبری به عرض ۷ متر برای عبور عابر پیاده نیز است.
قسمت بالایی پایه ها پل به شکل نوک تیز ساخته شده اند و به عنوان آب شکن عمل می کنند. شکل نوک تیز پایه ها فشار آب رودخانه را به حداقل می رسانند. همچنین، قسمت پایینی پایه های پل، به عنوان مانعی برای کم کردن انرژی آب به هنگام وقوع سیل عمل می کنند. این پایه ها آب را به سمت کانال ها هدایت می کنند. با این عمل، سفره های آب های زیر زمینی نیز پر می شوند.
گذرگاه پل خواجو دارای تاق های آهنگ و گنبدهای عرقچین هستند. تاق های قدیمی پل ها در ایران معمولا برای ایجاد پایداری پل و افزایش استحکام آن برای تحمل بار ایجاد می شوند.
در دو طرف پل خواجو اصفهان، دو شیر سنگی قرار گرفته اند. این شیرها نمادی از سپاهیان بختیاری هستند که در دوره صفوی محافظان شهر بودند. بر روی بدن شیرهای سنگی، نماد ورزش های باستانی حجاری شده اند. به هنگام غروب آفتاب، چشمان شیرهای سنگی چنان می درخشند که گویی لامپ هایی در سر این مجسمه کار گذاشته اند. در نزدیکی یکی از شیرهای سنگی بر روی یک تخته سنگ، قبله نمایی مشاهده می شود.
این پل دارای ۲۴ دهانه است که به صورت مکعب تراش خورده هستند. این مکعب ها با دقت بسیار زیادی ایجاد شده اند. بخش میانی پل با سدهای چوبی مسدود شده اند.
همچنین، در اثر تداخل دهانه های پل، از زاویه ای خاص می توان یک فضای خالی را به شکل شمع مشاهده کرد. این شمع مایل به دهانه های پایینی است و در زاویه ۳۰ درجه از سمت شرقی و خارجی دهنه پل قرار دارد.
سقف پل خواجو اصفهان به شکل منحنی یا چشمه ای ساخته شده است. این سقف چشمه ای، لبه ای به سمت بیرون دارد. دیواره های پل خواجو نیز با تخته سنگ بنا شده اند. روی این تخته سنگ ها علائمی دیده می شوند. به نظر می رسد این علائم به مثابه امضای سازندگان پل باشند.
قسمت بیرونی دیواره های پل خواجو با کاشی کاری های هفت رنگ و طلا کاری تزیین شده اند. غرفه های طرفین و بالایی پل با کاشی های الوان پوشانده شده اند.
بازدید از این جاذبه را از دست ندهید
سفر به شهر اصفهان با تصور قدم زدن روی پل های زیبای این شهر، بسیار رویایی به نظر می رسد. اگر در قالب تورهای ایرانگردی یا به صورت شخصی به این شهر سفر کردید، حتما از پل خواجو اصفهان آن دیدن کنید. بازدید از این پل شما را به دوره صفوی می برد و با هنر معماران این دوره آشنا خواهد کرد.
“دستی بر ایران” توصیه می کند که پیش از سفر به این شهر، حتما جاذبه های گردشگری اصفهان را مطالعه بفرمایید. این شهر زیبا آثار تاریخی بسیاری دارد که می تواند روزهای متمادی شما را به اعجاب وادارد.
پل خواجو کجاست؟
پل خواجو در شهر اصفهان و روی رودخانه‌ی زاینده‌رود قرار دارد و میدان خواجو در شمال رودخانه را به بلوار فیض در جنوب رودخانه وصل می‌کند. موقعیت مکانی دقیق این پل را در زیر مشاهده می‌کنید:
پرسش‌های متداول درباره پل خواجو اصفهان
اگر پاسخ پرسش خود را در اینجا پیدا نکردید، در بخش دیدگاه‌های زیر این پست برای ما کامنت بگذارید و سوال‌تان را بپرسید. ما حتما به آن پاسخ خواهیم داد.
پل خواجو در چه دوره‌ای و به فرمان چه کسی ساخته شده است؟
قدمت پل خواجو، به دوره‌ی صفویان و پادشاهی شاه عباس دوم برمی‌گردد. وی در سال ۱۶۵۰ میلادی دستور ساخت این پل را داد.
نام‌های دیگر پل خواجو اصفهان کدام‌اند؟
پل خواجو اصفهان با نام‌های «بابا رکن‌الدین»، «پل گبرها»، «حسن‌آباد» و «پل شاهی» نیز شناخته می‌شود.
ویژگی‌های ممتاز معماری پل خواجو اصفهان چیست؟
پل خواجو اصفهان که ۱۳۳ متر طول و ۱۲ متر عرض دارد، ۲۳ طاق قوسی‌شکل را در خود جای داده است. این مدل قوسی‌شکل، وزن پل و بارهای آن را به تکیه‌گاه‌های دو طرف منتقل کرده و مانع از رانش افقی و تخریب آن شده است. تزیینات کاشی‌کاری و غرفه‌های هشت‌ضلعی پل خواجو، آن را از پل‌های دیگر اصفهان متمایز کرده است. معماری ویژه‌ی پل خواجو چنان است که از آن به‌عنوان سد و تنظیم جریان رودخانه استفاده می‌شده است.
تفاوت‌های پل خواجو و سی‌وسه‌پل در چیست؟
تعداد طاق‌های قوسی‌شکل سی‌وسه‌پل، ۳۳ و پل خواجو ۲۳ است. اصلی‌ترین تفاوت پل خواجو اصفهان و سی‌وسه‌پل، وجود عمارت شاه‌نشین «بیگلربیگی » در میانه‌ی پل خواجوست. این ساختمان، محل تفریح شاه‌عباس دوم و خانواده‌ی او بوده است.
عجایب پل خواجو چیست؟
از دید بالا، ردشدن آب از پل خواجو، شکل و شمایل فوق‌العاده زیبایی شبیه پنجه‌های عقاب دارد. افزون بر این، اگر هنگام غروب، از زاویه‌ی درستی از سمت شرق به پایه‌های پل نگاه کنیم، می‌توانیم فاصله‌ی خالی بین قوس‌ها را به شکل شمع ببینیم که حاصل تلفیق سنگ‌ها و برآمدگی‌ها و فرورفتگی‌های پایه‌های پل خواجو اصفهان است.
