کاشان شهری با اصالت است که مشاهیر علمی و ادبی زیادی دارد. با این وجود، جا دارد که نقش آن در صنعت گردشگری درخشان تر باشد. این شهر زیبا، آثار تاریخی زیادی دارد که بیشتر آنها در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده اند. مسجد جامع کاشان از جمله بی نظیرترین جاهای دیدنی کاشان است.
این مسجد که به نام مسجد جمعه هم شناخته می شود، در محله میدان کهنه و خیابان بابا افضل قرار دارد. این بنا در سال ۱۳۱۵ خورشیدی در ردیف آثار ملی ایران قرار گرفت.
تاریخچه مسجد جامع کاشان
مسجد جامع کاشان بنایی بسیار قدیمی است که بر روی یک آتشکده قدیمی ساخته شده است. گمان می رود که بنای مسجد جامع به دستور صفیه خاتون، دختر مالک اشتر ایجاد شده باشد. قدمت آتشکده ای که مسجد روی آن قرار دارد، به دوره پیش از اسلام برمی گردد. برخی کارشناسان حدس می زنند که این بنا مربوط به قرون اولیه ایران پس از اسلام باشد.
سبک معماری اولیه این مسجد که مربوط به دوره سلجوقی می باشد، چندین بار مورد مرمت و بازسازی قرار گرفته است. مهم ترین بازسازی بنا مربوط به قرن هجدهم میلادی و پس از زلزله شدید این شهر در آن زمان می باشد. مسجد جامع کاشان در این زلزله دچار آسیب بسیار شدیدی شد. بازسازی اصلی مسجد در دوره حاکمانی از قبیل عبدالرزاق خان و کریم خان زند انجام گرفت.
ویژگی شبستان های مسجد جمعه کاشان
مسجد جامع کاشان دارای طرحی بسیار ساده است و دارای سه شبستان می باشد. شبستان های این مسجد هر کدام ویژگی های منحصر به فردی دارند. در زیر به شرح هر کدام از آنها می پردازیم:
شبستان زمستانی: این شبستان به اصطلاح آفتاب گیر است و رو به آفتاب بنا شده است. این باعث می شود که در فصول سرد سال بتوان از آن استفاده کرد.
شبستان تابستانی: این شبستان پشت به آفتاب است و در تابستان مورد استفاده قرار می گیرد. شبستان تابستانی در زیر شبستان زمستانی قرار دارد و دارای کاشیکاری های بسیار زیبایی است. در کف این شبستان، کوره هایی وجود دارند که در گذشته برای پخت ظروف سفالی و چینی استفاده می شدند.
شبستان ستون دار: این شبستان نسبت به شبستان های دیگر کوچکتر است و به دلیل داشتن ستون های زیبا شهرت یافته است.
سبک معماری و خصوصیات مسجد جامع کاشان
مسجد جامع کاشان دارای ویژگی های معماری خاصی است که در اینجا به ذکر آنها می پردازیم:
ایوان مرتفع: این ایوان در ضلع غربی مسجد قرار گرفته است. ارتفاع بلندترین قسمت ایوان در حدود ۱۳.۸ متر می باشد. این ایوان دو طبقه دارد و ارتفاع آن در طبقه اول ۶.۷ متر و عمق ایوان از حیاط ۷.۴ متر می باشد. ایوان مرتفع با استفاده از آجرکاری های بسیار زیبا تزیین شده است.
محراب: این مسجد در گذشته دارای محرابی بود که جهت صحیح قبله در آن رعایت نشده بود. بنابراین، تصمیم گرفتند محراب را تخریب کنند و در مجاورت آن محراب دیگری بسازند.
به اعتقاد عموم مردم، جهت محراب تخریب شده به سمت بیت المقدس بود. به همین دلیل، این محراب تخریب شد و محراب جدیدی در جهت کعبه بنا گردید. بر روی محراب جدید، کتیبه ای که مربوط به تغییر جهت قبله است، نوشته شده که گواهی بر این ادعاست.
مناره: مناره مسجد جامع کاشان دارای دو پوسته در بخش نما و سازه است. قدیمی ترین کتیبه مسجد بر روی مناره آن قرار دارد. بر روی این کتیبه تاریخ ۴۶۶ ه.ق حک شده است و گمان می رود متعلق به دوره آل بویه باشد. این مناره از جمله قدیمی ترین سازه های تاریخی کاشان است.
مناره مسجد جامع کاشان، در قسمت جنوب شرقی مسجد قرار دارد. این مناره از آجر ساخته شده است و ابعادی در حدود ۳۲×۳۲×۷ سانتی متر مکعب دارد. مناره آجری مسجد، سومین مناره قدیمی است که دارای تاریخ منقوش بر روی کتیبه است. مناره های اول و دوم به ترتیب عبارتند از: مناره مسجد ساوه و مسجد زواره.
حوضخانه: حوضخانه که تابستان نشین هم نامیده می شود معمولا در مناطق گرم و خشک ایجاد می شود. این سازه، معمولا هشت ضلعی است و در داخل ساختمان قرار می گیرد. حوضخانه این مسجد در مرکز آن قرار دارد.
این مسجد همچنین دارای گنبد آجری، صحن وسیع و مقصوره است. همچنین، در داخل مسجد فضایی ساده و بی پیرایه وجود دارد. گمان می رود این فضا مکانی برای اقامت پیامبر (ص) بوده باشد.
انواع مسجد از نظر معماری و بررسی نوع مسجد جامع کاشان
مساجد از نظر معماری در شش دسته زیر قرار می گیرند:
- مساجدی با ترکیب چهار تاق و ایوان
- مساجد دارای شبستان ستون دار
- مساجد یک ایوانی
- مساجد دو ایوانی
- مساجد چهار ایوانی
- مساجد چهار طاقی
مسجد جامع کاشان از جمله مساجد چهار طاقی است. این نوع از مساجد بر روی آتشکده بنا می شوند. در واقع آتشکده هایی هستند که تبدیل به مسجد می شوند. مسجد یزد خواست و مسجد اردستان نیز از این گونه مساجد هستند.
از این بنای تاریخی دیدن کنید
مسجد جامع از جمله آثار تاریخی و مذهبی کاشان است. برای شناخت ویژگی های این مسجد، تنها خواندن این مقاله کافی نیست و باید حتما آن را از نزدیک ببینید و مورد بررسی قرار دهید. اگر با تورهای ایرانگردی یا به صورت شخصی به کاشان سفر کردید، بازدید از این مسجد زیبا را از دست ندهید.
بنای مسجد جامع کاشان می تواند شما را به روزگاران خیلی دور (دوره سلجوقیان) ببرد. “دستی بر ایران” توصیه می کند پیش از سفر به این شهر، جاذبه های گردشگری کاشان را مطالعه کنید تا با سایر دیدنی های آن نیز آشنا شوید.
مسجد جامع کاشان کجاست؟
مسجد جامع کاشان که با نام مسجد جمعه کاشان نیز شناخته می‌شود، در خیابان بابا‌افضل محله‌ی میدان‌کهنه قرار دارد. موقعیت مکانی دقیق این مسجد را در زیر مشاهده می‌کنید:
پرسش‌های متداول درباره مسجد جامع کاشان
برای پیدا کردن پاسخ سایر سوال‌هایتان می‌توانید با ما از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست در ارتباط باشید. ما در اسرع وقت به سوال‌های شما پاسخ خواهیم داد.
قدمت مسجد جامع کاشان به چه دوره‌ای برمی‌گردد؟
مسجد جامع کاشان، روی آتشکده‌ای از دوران پیش از اسلام ساخته شده است. گفته‌اند که صفیه‌خاتون، دختر مالک اشتر، دستور ساخت این مسجد را داده است.
ویژگی‌های معماری مسجد جامع کاشان چیست؟
سبک معماری مسجد جامع کاشان، متعلق به دوران سلجوقیان است. در این مسجد، سه شبستان برای کاربری‌های مختلف ساخته شده است که هرکدام ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند. علاوه بر ایوان مرتفع، این مسجد، مناره‌‌ی آجری دوپوسته‌ای دارد که بر طبق کتیبه‌ی روی آن، متعلق به دوران آل‌بویه است.
از سابقه‌ی مرمت مسجد جامع کاشان چه می‌دانید؟
مهم‌ترین مرمت انجام‌شده روی مسجد جامع کاشان، مربوط به قرن هجدهم میلادی و پس از زلزله شدیدی است که در کاشان رخ داد. مسجد در آن زلزله دچار آسیب بسیار شدیدی شد. بازسازی اصلی مسجد در دوره‌ی عبدالرزاق خان و کریم خان زند انجام گرفت.
