شهر ایذه از توابع استان خوزستان است که در ۱۶۰ کیلومتری جنوب شرقی شوش قرار دارد. نقوش برجسته های زیادی از دوره عیلامی در این شهر مشاهده می شوند. مهم ترین این نقوش روی تخته سنگی قرار دارد که لوحه شمالی جلگه مال امیر را تشکیل می دهد. این نقش اصلی، سنگ نگاره اشکفت سلمان ایذه است که از جمله جاهای دیدنی اهواز به حساب می‌آید.
موقعیت جغرافیایی سنگ نگاره اشکفت سلمان
نام قدیمی ایذه، مال امیر بوده است. بعدها نام آن به ایذه یا ایذج تغییر کرد. ۲۰ کیلومتر دورتر از شهر، دشت مال امیر قرار دارد. طول این دشت ۱۰ کیلومتر و عرض آن ۶ کیلومتر است.
اطراف دشت کوه هایی به شکل دایره وار قرار دارند. در مشرق دشت، دره هایی در میان کوه ها دیده می شوند. مهم ترین این دره ها، دره کول فرا (کول فرح) یا کول فرعون است. حداقل پنج نقش برجسته در دشت ایذه وجود دارند.
نقش برجسته اصلی، سنگ نگاره اشکفت سلمان ایذه است. این سنگ نگاره مجلس تشریفات پادشاه عیلامی، هانی، را به نمایش گذاشته است. حکاکی روی سنگ به گونه ای است که پادشاه هانی در میان نقش قرار گرفته است. پشت سر او وزیرش (شوترورو) و شخص دیگری قرار دارند که هویت شان معلوم نیست.
علاوه بر این، دو نقش دیگر روی سنگ های جداگانه در بالا و پایین این سنگ نگاره قرار گرفته اند. نقش بالا مربوط به نوازندگان و نقش پایین مربوط به قربانی کنندگان است. سنگ نگاره اشکفت سلمان، دارای کتیبه است. این کتیبه نشان می دهد که این سنگ نگاره از زمان پادشاه شوتروک ناخونته دوم بر جای مانده است.
همچنین در مجاورت این سنگ نگاره، ۴ نقش برجسته ی دیگر نیز قرار دارند. این نقش ها روی تخت سنگ هایی قرار دارند که از کوه جدا شده اند. تعدادی از آنها هم روی دامنه خود کوه ایجاد شده اند. این نقوش در طول زمان دچار آسیب شده اند و نقش روی آنها واضح نیست. نوشته های روی سنگ نگاره اشکفت سلمان، به خط میخی دوره عیلامی نوشته شده اند.
معرفی اجمالی ۴ سنگ نگاره نزدیک اشکفت سلمان
سنگ نگاره اول مربوط به نیایش پادشاه هانی (پادشاه محلی آیاپیر) به همراه خانواده و وزیر ایشان است. این سنگ نگاره دارای کتیبه است.
سنگ نگاره دوم دوباره نیایش پادشاه هانی با خانواده را نشان می دهد. تفاوت آن با سنگ نگاره اول این است که در این سنگ نگاره، وزیر حضور ندارد. این سنگ نگاره هم دارای کتیبه است.
در سنگ نگاره سوم، پادشاه هانی به تنهایی مشغول نیایش پروردگار است. پشت سر او کتیبه ای با ۲۶ سطر به خط عیلامی نوشته شده است. این کتیبه شخصیت پادشاه هانی و کارهایی را نشان می دهد که در سرزمین آیاپیر انجام داده است.
در آخر، سنگ نگاره چهارم مربوط به نیایش شخصیتی مهم، با هویت نامعلوم است. از آنجا که کتیبه این سنگ نگاره ترجمه نشده است، هویت این شخص نامعلوم مانده است.
علاوه بر این، در نزدیکی این سنگ نگاره ها، بقایای یک ساختمان متعلق به دوره اتابکان دیده می شود. گفته می شود این ساختمان مربوط به سلمان فارسی بوده است. به همین دلیل هم اشکفت سلمان نام گرفته است. اما مدارکی وجود ندارد که ثابت کند ساختمان موجود در ایذه، مربوط به سلمان فارسی است. بنابراین، درستی یا کذب این ادعا مشخص نیست.
نگهداری از سنگ نگاره اشکفت سلمان ایذه
با توجه به اینکه روی سنگ ها گیاهانی مثل گلسنگ و درختچه ها می روید، سنگ نگاره اشکفت سلمان در معرض آسیب جدی قرار دارد. همانطور که نقش روی یکی از سنگ نگاره های موجود در اطراف آن کم رنگ شده است. قسمت پایین سنگ نگاره دوم، دچار فرسایش شده و تصویر پادشاه هانی، تقریبا از بین رفته است.
علاوه بر آن، بارش باران و برف نیز باعث از بین رفتن این آثار تاریخی می گردد. برف هایی که بر بالای قله کوه ها می بارند، با آمدن فصل بهار به پایین می ریزند. آب حاصل از آب شدن برف ها هنگام عبور روی این سنگ نگاره ها می ریزد و باعث فرسایش آن می شود. همچنین تغییر آب و هوا نیز سنگ نگاره اشکفت سلمان را تهدید می کند.
برای جلوگیری از این آسیب ها، باید چاره ای اندیشیده شود. مسئولان میراث فرهنگی برای حفاظت از این آثار تاریخی ارزشمند، سایبانی قرار می دهند. اما جنس سایبان بسیار حائز اهمیت است. در برخی موارد استفاده از سایبان آهنی شدت آسیب را بیشتر خواهد کرد. چرا که این نوع سایبان در معرض زنگ زدگی قرار دارد.
بازدید از این جاذبه را از دست ندهید
آشنایی با این میراث فرهنگی ارزشمند، ما را نسبت به گذشتگان و نیز ریشه های تاریخی مان آگاه می سازد. به یاد داشته باشیم که بدون دانستن تاریخ و شناخت میراث فرهنگی مان، از هویت ملی خود آگاه نخواهیم بود. یک دلیل عمده اهمیت تاریخی این اثر باستانی، کمبود آثار به جا مانده از دوره عیلامی هاست.
شهر ایذه از توابع استان خوزستان و جزو شهرهای گرمسیری است. بنابراین، سفر به این شهر باید در فصول خنک تر سال انجام گیرد. همچنین نزدیکترین شهر اصلی به ایذه اهواز است که قدری بیشتر از دو ساعت با ایذه فاصله دارد. اگر می خواهید به این منطقه از ایران سفر کنید، حتما پیش از سفر، جاذبه های گردشگری اهواز و اطراف آن را نیز مطالعه بفرمایید.
اگر قصد دارید با یکی از آژانس های تورگردان به جنوب کشور و شهر ایذه سفر کنید، بازدید از سنگ نگاره اشکفت سلمان پیشنهاد “دستی بر ایران” به شماست.
سنگ نگاره اشکفت سلمان کجاست؟
سنگ نگاره‌های اشکفت سلمان در جنوب شهرستان ایذه، استان خوزستان، قرار دارد. نشانی اشکفت سلمان را در موقعیت مکانی زیر مشاهده می‌کنید:
پرسش‌های متداول درباره اشکفت سلمان
اگر پاسخ پرسش خود را در اینجا پیدا نکردید، در بخش دیدگاه‌های زیر این پست برای ما کامنت بگذارید و سوال‌تان را بپرسید. ما حتما به آن پاسخ خواهیم داد.
سنگ نگاره اشکفت سلمان مربوط به چه دوره‌ای است؟
این سنگ نگاره‌ها مربوط به دوره ایلامیان هستند. در ضمن، بقایای یک ساختمان نیز که مربوط به دوره اتابکان است، در این منطقه وجود دارد.
تاریشا کیست؟
تاریشا یا تریشا یکی از خدایان ایلامیان بوده است. در آن دوره، محل قرارگیری سنگ نگاره‌های اشکفت سلمان، پرستشگاه تاریشا بوده است.
دلیل اهمیت سنگ نگاره اشکفت سلمان چیست؟
دلیل اول قدمت زیاد این سنگ نگاره است، اما آنچه برای پژوهشگران مهم است حک شدن طولانی‌ترین خط میخی روی کتیبه‌های موجود در این منطقه است.
چرا این مکان را اشکفت سلمان می‌نامند؟
مردم محلی معتقدند که این نقطه محل نیایش سلمان فارسی بوده است، البته شواهدی برای اثبات این ادعا وجود ندارد. برخی معتقدند که این روایت از طرف مردم برای جلوگیری از تخریب این منطقه به دست اعراب ساخته شده است.
