اهورامزدا کیست؟ معنای این واژه چیست؟

در باور زرتشتیان و در اسطوره‌های ایرانی اَهورامَزدا یا اورمَزد همان خداوند است و زرتشتیان خدا را با این نام می‌شناسند. معنای این واژه سرور و داناست که نشان می‌دهد خداوند خردمند است و فریبکاری و فریب‌خوردن جزو خصوصیات او نیست. او بخشنده و خیر مطلق است.

او به‌عنوان پدر و مادر آفرینش، مسیر خورشید و ماه و ستارگان را تعیین می‌کند. او همواره جاودانه است؛ یعنی از قبل وجود داشته، همچنان وجود دارد و وجود خواهد داشت. ویژگی‌های اهورامزدا بسیارند و ما در این نوشتار، ضمن معرفی او، به ذکر این ویژگی‌ها می‌پردازیم.

اهورامزدا کیست؟

اهورامزدا نام خدای یگانه در آیین زرتشتی است. البته، پیش از ظهور زرتشتِ پیامبر، ایرانیان باستان باور نداشتند یگانه خدایی وجود داشته باشد که بتواند از عهده‌ی تمامی کارهای طبیعت برآید. به همین دلیل، آن‌ها برای هرکدام از اجزای طبیعت خدایی قائل بودند. هم‌اکنون، با بررسی گاتاها یا همان سروده‌های زرتشت، هیچ اسمی از خدایان بزرگ قدیم نظیر مهر، آناهیتا، بهرام، هوم و فروشی‌ها نمی‌یابیم؛ چراکه زرتشت با شناساندن خدای یگانه، اعتقاد به آن‌ها را از میان برد.

گروهی از پیروان زرتشت، اورمزد را با صفاتی توصیف می‌کنند که مربوط به طبیعت است؛ البته همه‌ی آن‌ها بر این عقیده نیستند. طبق نظر این گروه، لباس اورمزد با نقوش ستارگان زینت یافته‌ است. او به شکل‌های مختلفی ظاهر می‌شود و زیباترین اشکالش شکل خورشید بر آسمان و روشنی روی زمین است. بنا به عقیده‌ای، چشم او به خورشید تیز اسب شباهت دارد. اورمزد در عرش اعلی و نور آسمانی، تخت و درباری دارد و فرشتگان تحت خدمت او، فرمان‌هایش را اجرا می‌کنند.

زرتشتیان همچنین بر این عقیده‌اند که اورمزد از خیر کامل نیز برتر و بالاتر است و ارتباطی با بدی ندارد. آن‌ها خدای مسیحیان را محکوم می‌کنند؛ چراکه اجازه می‌دهد آفریدگان او و حتی پسرش دچار رنج و زحمت شوند. به‌عقیده‌ی آن‌ها، رنج باعث تباه‌شدن آفرینش خوب می‌شود و به همین دلیل، آن را بد می‌دانند. آن‌ها همچنین معتقدند که خداوند اکنون اختیار آن را ندارد که از رنج‌بردن آفریدگانش جلوگیری کند و منتظرند که زمان چیرگی بر آن فرابرسد.

در واقع، بر اساس آیین زرتشتی، خداوند در عصر حاضر به‌دلیل حضور دشمن دیرینه‌اش، یعنی اهریمن یا انگره مینو، قادر مطلق نیست. با این حال، پس از فرارسیدن زمان مناسب و غلبه بر بدی، به‌عنوان قدرت مطلق فرمانروایی جهان را به دست می‌گیرد.

زرتشتیان خداوند را سرچشمه‌ی تمام نیکی‌ها می‌دانند و عقیده دارند که روشنایی، زیبایی، شادی و تندرستی از نیروی او ناشی می‌شود. او سرچشمه‌ی الهام تمام راستی‌هاست و مرد پارسا نماد زمینی او محسوب می‌شود. در واقع، در ادبیات ایران باستان از اورمزد به‌عنوان شخصیتی مذکر یاد می‌شود.

اهورامزدا به چه معناست؟

اهورامزدا کلمه‌ای هندواروپایی است که از دو واژه‌ی جداگانه‌ی اهورا به‌معنای سرور و مزدا به‌معنای خِرد تشکیل شده و در کل، به‌معنای سرور داناست. ریشه‌ی این واژه برگرفته از زبان اوستایی کهن است و در گاتاها یا هفده سروده‌ی زرتشت، رهبر و اصلاح‌گر دینی در اوستا، بسیار استفاده ‌شده است. در این سروده‌ها، گاهی لغت مزبور به‌صورت جدا از هم و گاهی در کنار هم به کار رفته‌اند. در حالت دوم، ترکیب مزدا اهوره بیشتر استفاده شده و زرتشت در اوستا، خدای یگانه را با این نام یاد کرده است. در این کتاب، بیشتر نیایش‌ها به این صورت آغاز می‌شوند:

• خَشنَوتَره اَهورَه مَزدا: به‌خشنودی اهورامزدا.

امروزه، در زبان فارسی لغت مزبور به شکل‌های مختلفی از قبیل هُرمَزد، هُرمُزدا، اورمَزد، هورمَزد، هُرمُز، اورمزَ، خدا، خداوند و یزدان درآمده است.

آیین آریایی‌های پیش و پس از زرتشت

قبل از زرتشت، طایفه‌های مختلف آریایی برخی قوای طبیعت نظیر آب، آتش، خورشید و ماه را به‌عنوان خدا می‌پرستیدند. آن‌ها به‌دلیل فایده‌هایی که از طبیعت دریافت می‌کردند، شکرگزاری نموده و دربرابر قوای طبیعت سر به سجده می‌گذاشتند. جدا از آن، برخی قوای طبیعت نظیر رعد و برق را نیز که از آن‌ها وحشت داشتند، خدای غضب‌آلود می‌پنداشتند. بنابراین، برای فرونشاندن خشم آن‌ها گریه می‌کردند و برایشان قربانی و فدیه می‌دادند.

اما زرتشت در رستاخیز خود، به این قوم فهماند که تنها یک آفریننده وجود دارد و جز او کسی شایستگی ستایش را ندارد. او گفت: جنس زشت و ستمکار از فدیه و تضرع خوب نگردد. پس در برابر نیکی، نیکی به جای آر و در برابر بدی، کینه ورز. کاری کن که بدی از جهان نابود شود و سراسر جهان را خوبی فراگیرد. تو باید فقط کسی را ستایش کنی که مزدا اهوره نام دارد.

پس از آن، اولین روز هر ماه به نام خداوند، یعنی اهورامزدا یا هرمز، نام‌گذاری شد. همچنین، نام اشخاص برای شگون و تبرک از میان اسامی خداوند انتخاب شد. افزون بر آن، روزهای هشتم، پانزدهم و بیست‌و‌سوم هر ماه نیز به شکل دیگری به نام خداوند نام‌گذاری شد. این بدان جهت بود که هر سه روز مذکور به نام «دی» خوانده می‌شدند و دی به‌معنای آفریدگار بود.

اهورامزدا؛ مظهر دانایی در آیین مَزدَیَسنا

در آیین زرتشتی یا مزدیسناپرستی که آیین زرتشتیان باستان است، اهورامزدا به‌دلیل صفاتی که دارد، در جایگاه خدای یگانه پرستش می‌شود. پیروان این آیین جهان را صحنه‌ی تقابل خیر (اورمزد) و شر (اهریمن) می‌پندارند. «دستی بر ایران» پیشنهاد می‌کند با شناخت خدای زرتشتیان، درباره آیین‌های کهن ایرانی بیشتر بدانید.

پرسش‌های متداول درباره اهورامزدا

شما می‌توانید پرسش‌ و پاسخ‌های زیر را برای درک بهتر از متن حاضر بررسی کنید. همچنین، سؤالات خود را در قسمت دیدگاه‌‌های همین پست مطرح کنید.