مردم شهر تاریخی نیمور در نزدیکی محلات و در مرکز ایران، هر سال در آغاز بهار، مراسم بیل گردانی را برای پاسداشت آب و تشکر از آناهیتا، الههی باستانی آب، برگزار میکنند.
در نقاط مختلف ایران آئینهای دعا برای بارش باران وجود دارد که بیل گردانی نیمور یکی از آنهاست. این مراسم نشانی از همدلی و همکاری بین مردم یک جامعه است. مراسم دعای باران در ایران ریشه در فرهنگ آبیاری و قدرتنمایی در برابر دشمنان و دزدان آب دارد. اهالی نیمور معتقدند با برگزاری این آداب و رسوم ایرانی، آب و برکت بیشتری به دست میآورند.
سازمان میراث فرهنگی ایران این سنت را بهعنوان «میراث فرهنگی ناملموس ملی» به ثبت رسانده است. هر ساله افراد بیشتری با این جشن سالانهی محلی آشنا میشوند و در آن شرکت میکنند.
نحوهی برگزاری مراسم بیل گردانی
هر سال در اواخر زمستان و اوایل بهار، با اعلام بزرگان آبادی، مردم و کشاورزان محلی به «شاجوب»، رودخانهی اصلی نیمور، میروند. آنها جویهای آب را از گل و لای و علفهای وحشی پاک کرده و راه آب را باز میکنند تا بهراحتی روان شود.
با رسیدن آب به جویبار «وارگو» که از شاخههای اصلی رود است، مراسم بیل گردانی آغاز میشود. رسیدن آب به وارگو نویدبخش کشتوکاری موفق برای کشاورزان است.
پس از آنکه مردم با یاری یکدیگر آب را به تمام کشتزارها رساندند و لایروبی جویبارها تمام شد، کشاورزان و ورزشکاران به محل برگزاری مراسم میروند؛ جایی که جمعیت مشتاق بسیاری جمع شدهاند و منتظر هنرنمایی آنان هستند.
این جشن چند روز ادامه دارد. کشاورزان هر روز با بیلهای خود بهسمت محل برگزاری مراسم که در مرکز نیمور، روی سکویی قرار دارد، راهپیمایی میکنند. مردان ۳ یا ۴ بیل را به هم میبینند و هر ورزشکار دو عدد از این دستههای چندتایی بیل را برمیدارد و در وسط میدان با چرخاندن آنها هنرنمایی میکند. این کار نیاز به قدرت بدنی و مهارت دارد و فقط افراد زبده قادر به انجامش هستند.
وزن هر دستهی چندتایی بیل تقریباً ۳۰ کیلوگرم است که ورزشکاران آنها را از ۵ تا ۳۰ بار دور سر خود در جهت مخالف میچرخانند. همزمان با چرخش بیلها، مردم برای بارش باران دعا میکنند. آنها آرزو میکنند که هفت آسمان از جا بجنبد و باران بر زمینشان ببارد. آنها رحمت الهی را بهصورت باران برای کشتزار خود میخواهند؛ زیرا زندگیشان به محصولاتی بستگی دارد که هر سال برداشت میکنند.
تاریخچهی مراسم بیل گردانی
مردم نیمور از ۲هزار سال پیش، این آیین را برگزار میکردند. بیل گردانی نهتنها آیین درخواست باران، بلکه فرصتی برای قدرتنمایی به دشمنان نیز بوده است. پهلوانان شهر با نمایش قدرت بدنی و مهارت خود میخواستند هر تهدیدی را از سرزمینشان دور کنند.
برخی نیز این رویداد را نمونهای از روش رویارویی مردم باستان با چالشهای طبیعی میدانند. انسانها همیشه در پی راهی بودهاند تا با موانع موجود در راه رسیدن به اهدافشان یا خطرهای طبیعی مقابله کنند. در این راستا، برخی تلاشها تبدیل به سنت گشته و با مراسم خاصی همراه شده است. بیل گردانی هم نمونهای از تکاپوی ایرانیان باستان برای مقابله با کمآبی است. از این دست مراسم، در نقاط دیگر جهان نیز برگزار میشود.
تشریفات امروز
گردشگران علاقهمند به آیینهای باستانی ایران میتوانند با حضور در گردهمایی بیل گردانی نیمور، از نزدیک با رخدادها و رسوم و جزئیات امروزی این مراسم آشنا شوند.
امروزه مراسم بیل گردانی منظمتر از گذشته برگزار میشود. از تماشاچیان با غذاها و سوپهای محلی پذیرایی میکنند. اجرای موسیقی سنتی و نمایشهایی مربوط به آب، جشن را رونق و شادی بیشتری میبخشد.
بیل گردانی و آیینهای کهن دیگر از این دست، یادآور اهمیت آب و نقش حیاتی آن در زندگی مردم باستان و همچنین امروز است. هر چقدر هم که پیشرفته باشیم، آب همیشه یک ضرورت است که البته منابعی کمیاب دارد.
ازاینرو، همهی ما باید دربارهی الگوی مصرف آب دقت داشته باشیم. صنایع نیز باید در مصرف آب تا جای ممکن صرفهجویی کنند.