آرامگاه فریدالدین عطار؛ معماری بنا و جاذبه های اطراف

آرامگاه فریدالدین عطار نیشابوری از جمله بناهای تاریخی دوره تیموری و از جاهای دیدنی نیشابور است که به دست وزیر سلطان حسین بایقرا (امیر علی شیر نوایی) ساخته شده است. بنای مزبور مربوط به یکی از عارفان، صوفیان و شاعران ادبیات فارسی می باشد که به عطار شهرت دارد. از آنجایی که اشعار ایشان بیشتر مورد توجه قرار گرفته است، بسیاری از افراد او را به عنوان شاعر می شناسند.

این شاعر نامی در قرن های یازدهم و دوازدهم میلادی زندگی می کرد و در سال ۱۲۲۱ میلادی و زمان حمله مغول به ایران کشته می شود. سپس، پیکر ایشان را در زادگاهش به خاک می سپارند. هم اکنون، آرامگاه او زیارتگاه دوستداران ادب فارسی است.

تاریخچه ساخت آرامگاه فریدالدین عطار نیشابوری

پس از کشته شدن عطار نیشابوری به دست مغول، شخصی به نام قاضی القضاة یحیی بن ساعد، برای او آرامگاه کوچکی در نیشابور می سازد. بنای این آرامگاه در اواخر دوره تیموری رو به ویرانی می گذارد.

به همین دلیل، در قرن چهاردهم میلادی شخصی به نام میر نظام الدین علی شیر نوایی از وزرای سلطان حسین بایقرا آرامگاه دیگری برای عطار بنا می کند. علی شیر نوایی در واقع یکی از شاعران، دانشمندان و سیاستمداران برجسته دوره تیموری بوده است.

پس از آن، در دوره قاجار نیز والی خراسان به نام محمد علی شاه قاجار نیرالدوله دستور ساخت آرامگاهی برای عطار را می دهد. او که در اواخر پادشاهی خود عازم مشهد بوده است، هنگام عبور از نیشابور این دستور را صادر می کند. با این وجود، به دلیل نابسمانی اوضاع حکومت و بازگشت نیرالدوله به تهران کار ناتمام می ماند.‌

به نظر می رسد که همان بنای قبلی دوره تیموری بر مزار عطار باقی مانده است. این بنا در دوره پهلوی به طور کامل مورد مرمت و بازسازی قرار می گیرد و به شکل کنونی بنایی در می آید که آن را به عنوان آرامگاه فریدالدین عطار نیشابوری می شناسیم.

در واقع، مرمت اخیر در سال ۱۳۱۴ خورشیدی توسط انجمن آثار ملی ایران صورت می گیرد. در ضمن آن مرمت، بسیاری از قسمت های بنای مزبور کاشی کاری می شوند و در کنار آن محوطه ای بسیار زیبا به وجود می آید. علاوه بر آن، در دهه هفتاد خورشیدی نیز مرمت مختصری بر روی آن صورت می گیرد.

درباره عطار نیشابوری

فریدالدین ابوحامد محمد عطار نیشابوری مشهور به شیخ عطار نیشابوری در سال ۱۱۴۶ میلادی در شهر کدکن متولد می شود. کدکن یکی از شهرهای تربت حیدریه در استان خراسان رضوی است. لازم به ذکر است که در گذشته تربت حیدریه و چند شهر دیگر خراسان رضوی با یکدیگر نیشابور قدیم را می ساختند. پدر و مادر و اجداد عطار اصالتا اهل کدکن نیشابور بودند.

پدر او به کار عطاری (داروسازی) مشغول بوده است و به همین دلیل عطار این حرفه را از پدر می آموزد. به دلیل همراه شدن کودکی او با حمله غزها و وقوع فاجعه غز، علاقه چندانی به مدرسه و خانقاه نشان نمی دهد. در آن دوران، حکومت کشور به دست غزها می افتد و سلطان به دست آنها اسیر می شود. در نتیجه، شکنجه ها، تجاوزها، خرابی ها، مرگ و درد و وحشت روی ذهن عطار تاثیر بدی می گذارند.

پس از فروکش فتنه غز، او در مکتب مشغول آموختن می شود. در این دوران، حکایاتی از زندگی بزرگانی مانند عباس طوسی، مظفر عبادی، رکن الدین اکاف و محمد بن یحیی روی عطار تاثیر می گذارند. در واقع، این حکایات مشوق عطار به سمت طریقت و عرفان می شوند و بعدها در کتاب تذکرة الاولیا گردآوری می شوند.

او که علاقه چندانی به مدرسه و خانقاه نداشت، سعی می کند راه عرفان را از طریق حرفه خود (عطاری) جستجو کند. عطار در زمینه عرفان وابسته به هیچ یک از مشایخ تصوف نبوده است. او بیشتر زندگی خود را به سرودن شعر مشغول می شود و آثاری چون اسرارنامه، الهی نامه، منطق الطیر و… از او به یادگار می مانند.

همین اشعار محبوبیت عطار را در بین افراد بیشتر می کند. بنابراین، پس از کشته شدن او به دست مغولان، پیکر او با احترام به خاک سپرده می شود و آرامگاهی بر سر مقبره او بنا می گردد.

ویژگی های آرامگاه فریدالدین عطار

این آرامگاه در زمینی به مساحت ۱۱۹ متر مربع ساخته شده است و دارای گنبدی کاشی کاری شده و بسیار زیبا می باشد. گنبد آرامگاه فریدالدین عطار با نقوش هندسی گل و بوته و کتیبه ای کوفی و معقلی با رنگ های سبز، زرد، لاجوردی و سفید تزیین شده است.

در واقع، بنای کنونی این آرامگاه، بنایی هشت ضلعی است که دارای چهار ورودی در طرفین می باشد و گنبد بر روی این هشت ضلعی قرار گرفته است. ورودی اصلی این آرامگاه در ضلع شمالی آن قرار دارد که در سمت چپ آن پلکانی آجری برای دسترسی به پشت بام تعبیه شده است.

از آنجایی که مکان آرامگاه فریدالدین عطار در گذشته ارگ شهر نیشابور بوده است، یک ستون از آن ارگ باقی می ماند. هم اکنون، این ستون سنگی در بالای مقبره عطار قرار گرفته است. در گذشته، ستون مزبور در داخل دیواری آجری محصور بوده است که امروزه اثری از آن نیست. ستون هشت ترکی بالای مقبره عطار ارتفاعی در حدود ۳ متر دارد.

سنگ مزار موجود بر روی این مقبره از نوع سنگ افراشته سیاه رنگ می باشد که اشعاری به خط ثلث بر روی آن نقش بسته اند. سنگ های افراشته در واقع سنگ های بزرگ و درازی هستند که در روزگار باستان به طور عمودی درخاک فرو برده می شدند. این سنگ ها برای ساخت سنگ قبر مورد استفاده قرار می گرفتند‌.

بازدید از آرامگاه فریدالدین عطار را در برنامه سفر بگنجانید

آرامگاه فریدالدین عطار نیشابوری بنایی با ویژگی های منحصر به فرد است که مقبره یکی از شعرای پرآوازه ایرانی را در خود جای داده است. در نزدیکی این بنا آرامگاه دیگری مربوط به کمال الملک (محمد غفاری) مشاهده می شود که توسط هوشنگ سیحون طراحی شده است. این آرامگاه در فاصله کمی از مقبره عطار قرار گرفته است.

همانطور که می دانید کمال الملک یکی از نقاشان برجسته ایرانی است. بسیاری از بازدیدکنندگان آرامگاه عطار، از بناهای موجود در نزدیکی آن نیز دیدن می کنند.

اگر شما هم با تورهای داخلی عازم نیشابور هستید، پیشنهاد می کنیم بازدید از این آرامگاه و بناهای اطراف آن را از دست ندهید. ″دستی بر ایران″ ضمن معرفی جاذبه های گردشگری نیشابور بازدید از آرامگاه فرید الدین عطار را به دوستداران شعر و ادب فارسی توصیه می کند.

آرامگاه عطار کجاست؟

آرامگاه فریدالدین عطار در خیابان عرفا نیشابور، در استان خراسان رضوی قرار دارد. موقعیت مکانی دقیق این آرامگاه را در زیر مشاهده می‌کنید:

پرسش‌های متداول درباره آرامگاه فریدالدین عطار

اگر پاسخ پرسش‌های خود را در موارد زیر پیدا نکردید، از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست، سوال‌هایتان را با ما در میان بگذارید. ما در اولین فرصت به آنها پاسخ خواهیم داد.