آیین زرتشت یا مَزدَیَسنا، یکی از دین های ایرانی است که پیروان آن «اهورامزدا»، آفریدگار تمام نیکویی‌ها را پرستش می‌کنند. مزداپرستی که به نام دین «بِهی» نیز شهرت دارد، دینی دوگانه‌گراست؛ به این معنا که مزدیسنا بر شکل‌گیری اساس هستی بر مبنای تقابل دو نیروی خیر (اهورامزدا) و شر (اهریمن) تکیه دارد. در جهان‌بینیِ مزدایی، سرانجام، نیکی بر بدی غلبه می‌نماید و جهان را در بر می‌گیرد.
آیین زرتشت چیست؟
آیین زرتشت که برخی آن را دین زرتشت عنوان می‌کنند، همان دین مزدیسنا است که رهبر دینی ایرانی، زرتشت اسپیتمان، آن را گسترش داده است. گفته‌های این پیامبر زرتشتی در یک جمله خلاصه می‌شود: جهان هستی میدان نبرد خیر و شر است و در پایان خیر بر شر پیروز خواهد شد.
زرتشت کیست؟
زرتشت رهبر و اصلاح‌گر دینی، شاعر و فیلسوف شناخته‌شده‌ی ایرانی است که به وجود دو نیروی «خیر و شر» در هستی، باور داشت. به باور او، جهان از این دو نیرو ساخته شده است. به عقیده‌ی زرتشت، انسان از این آزادی برخوردار است که میان خیر و شر، جایگاه خود را انتخاب نماید. آموزه‌ها و اندیشه‌های او مبنای آیین «مزدیسنا» یا «مزداپرستی» را تشکیل داده است.
زرتشتیان چه چیزی را مقدس می‌دانستند؟
زرتشتیان عناصر طبیعت مانند آتش، آب، باد و خاک را مقدس می‌دانستند. از این میان، مهمترین عنصر آتش است که در آیین زرتشتیان که در تشریفات و مراسم مذهبی آنها استفاده می‌شود. آتش یا آذر در باور زرتشتیان نمادی از نور خرد و نماد پاکی است.
آتش در آسمان مانند خورشید می‌درخشد، در فضا مثل آذرخش برمی‌افروزد و در زمین از ساییده شدن دو چوب خشک به هم پدید می‌آید. زرتشتیان آتش را یکی از بزرگترین آفریده‌های اهورامزدا می‌پندارند و آن را واسطه‌ی بین آفریدگار با آفریدگان می‌دانند. به عقیده‌ی آنها، نیایش‌ها و دعاهای مردمان به واسطه‌ی آتش به اهورامزدا می‌رسد. در یکی از نسک‌های اوستا به نام یسنا آتش را چندین مرتبه پسر اهورامزدا نامیده‌اند که البته در سایر ادیان گفته می‌شود که خدا فرزندی ندارد. در این بند از وجود پنج نوع آتش به شرح زیر سخن به میان آمده است:
- آتش بهرام؛
- آتش تن مردمان و چهارپایان؛
- آتش رستنی‌ها؛
- آتش ابرها؛
- آتش گرزمان.
گاهی، به دلیل ایستادن زرتشتیان در مقابل آتش آنها را آتش‌پرست نامیده‌اند، اما چنین نیست. آتش قبله‌ی زرتشتیان ایران و جهان محسوب نمی‌شود. آنها صرفا در آتشکده‌ها، آتش را به‌مثابه پرچمی در نظر می‌گیرند که در مقابلش می‌ایستند و به ستایش خداوند یکتا، اهورامزدا، می‌پردازند. آنها نماز خود را نیز رو به نور می‌خوانند.
آیین زرتشت چگونه آیینی بود؟
پیامبر این آیین، زرتشت، پیروان خود را به پرستش اهورامزدا دعوت می‌کرد. در این آیین، اهورامزدا منشأ خیر و نیکی است و اهریمن منشأ شر و بدی به شمار می‌رود و جهان صحنه‌ی مبارزه‌ی آنها یعنی خیر و شر است. آموزه‌های اوست که هسته‌ی اصلی دین زرتشت را تشکیل می‌دهد. این آموزه‌ها در کتابی به نام اوستا جمع‌آوری شده‌اند.
به طور کلی، دین زرتشت از ادیان ایران باستان به شمار می‌رود. این ادیان به سه دسته‌ی کلی پیش از زرتشت، دورهی زرتشت و پس از زرتشت تقسیم می‌شوند.
علامت دین زرتشت
نماد فر کیانی، مشهور به نماد فَرَوَهر، نشان پیکر بالداری است که به نظر باستان‌شناسان و ایران‌شناسان نماد اهورامزدا و علامت دین زرتشت محسوب می‌شود. البته، این عقیده نادرست است، چون خداوند موجودی زمینی نیست. این نماد در قرن نوزدهم میلادی، به‌عنوان نماد فروهر معرفی شد.
به عقیده‌ی برخی دیگر از صاحب‌نظران، فر کیانی نماد فر پادشاهی است که مستنداتی نیز در این خصوص وجود دارد. این نماد تصویر انسان در میان بال‌های شاهین را نشان می‌دهد که نمی‌توان هویتی برای این انسان قائل شد. بنابراین، فر کیانی به پادشاهان ایران اختصاص دارد. با این حال، زرتشتیان دورهی هخامنشی این نماد را در بالای آتشکده‌های خود نصب می‌کردند و آن را نماد نژاد خود می‌دانستند.
آموزه‌های زرتشت
در آیین زرتشت، جهان متعلق به خداست و زهد و رُهبانیت، نوعی گناه به شمار می‌آید. همچنین، از آنجا که یکی از ویژگی‌های خداوند، آفرینش و افزودن نعمت‌هاست، بندگان نیز باید از طریق کشاورزی به این مسئولیت خود عمل کنند.
در این آئین باستانی ایران، «تجرد»، «هم‌جنس‌خواهی» و «سقط جنین»، از آنجا که مانع از افزودگی آفرینشِ خوب می‌گردند، گناه محسوب می‌شوند. دین زرتشت بر «اخلاقِ عملی» تاکید دارد و کار را لازمه‌ی زندگی و اهریمنِ سستی و تن‌پروری را موجب گسترش فقر می‌داند.
همچنین احترام به آتش که یکی از مظاهر ایزد نور (میترا) است، یکی از ویژگی‌های این آئین باستانی محسوب می‌گردد. بنابراین، آئین گرامی‌داشت آتش با مراسم ویژه‌ای در معابد و به دورِ آتش برگزار می‌شود. به علاوه در میان زرتشتیان، مراسم چهارشنبه‌سوری از اهمیت بسیاری برخوردار است.
سه اصل دین زرتشت
در دین زرتشت سه پایه بنیادین داریم. فرمان‌های زرتشت در گفتار نیک، پندار نیک و کردار نیک خلاصه شده‌اند که با اصول این دین متفاوت هستند. البته، اندیشه نیک نسبت به پندار نیک واژه‌ی مناسب‌تری است. در زیر درباره‌ی این سه فرمان توضیحات مختصری ارائه می‌کنیم:
- اندیشه نیک: به معنای درست اندیشیدن است؛
- گفتار نیک: به معنای نیک سخن گفتن و دوری از سخن‌های نارواست؛
- کردار نیک: به معنای انجام اعمال درست و به‌جاست.
اصول دین زرتشت
از میان انواع ادیان در ایران دین زرتشت بر ۹ اصل اساسی تکیه دارد. این ۹ اصل احکام دین زرتشت را تشکیل می‌دهند:
- اعتقاد به یگانگی خداوند
- اعتقاد به پیامبری زرتشت
- اعتقاد به عالم معنا و جهان مینوی
- اعتقاد به نظم و درستی کار جهان
- اعتقاد به جوهر آدمیت
- باور به فروزه‌های هفت‌گانه‌ی خداوند (مقدسان و نامیرایان فزونی‌بخش)
- باور به نیکوکاری
- باور به تقدس عناصر چهارگانه‌ی آب، باد، آتش و خاک
- باور به آخر زمان
انتظار ظهور سه منجی که از تبار زرتشت هستند، در آیین زرتشت مطرح است. به استناد تعالیم زرتشت، جهان شاهد سه دورهی سه هزار ساله خواهد بود. به این ترتیب در پایان هر کدام از این سه‌هزاره، یک منجی از تبار زرتشت ظهور خواهد کرد و هنگام ظهور آخرین منجی، جهان به پایان می‌رسد.
ازدواج در دین زرتشت
گاهی، درباره‌ی ازدواج در آیین زرتشت باورهای متناقضی مبنی بر رواج ازدواج میان خویشاوندان می‌بینیم که نادرست است. در واقع، زرتشت در هات ۵۳ از کتاب گات‌ها یا سروده‌های زرتشت درباره‌ی ازدواج دخترش پروچیستا با وزیر دورهی کی گشتاسب، جاماسب، صحبت کرده است. او در این قسمت درباره‌ی ازدواج درست به دخترش پندهایی می‌دهد. او هیچگاه فرزندان و پیروان خود را به ازدواج با خویشاوندان نزدیک و به بیان دیگر ازدواج با محارمشان (خواهر، مادر و دختر) دعوت نکرده است.
در این دین، ازدواج به ۵ روش مختلف زیر انجام می‌شود:
- پادشاه زنی: اولین ازدواج دختر و پسر با یکدیگر با رضایت والدین؛
- ایوک زنی: ازدواج پسر با تک‌دختر یک خانواده؛
- چاکر زنی: ازدواج مرد یا زن بیوه برای دومین بار؛
- خودسرزنی: ازدواج دختر و پسر بالغ پیش از رسیدن به سن ۲۱ سالگی و بدون رضایت پدر و مادر؛
- ستر زنی: گرفتن فرزندخوانده توسط زن و مرد بعد از ازدواج به علت بچه‌دار نشدن.
ازدواج خواهر و برادر در دین زرتشت
بر اساس گفته‌های بالا، ازدواج خواهر و برادر در دین زرتشت نیز توصیه نشده است. بنابراین، با وجود اینکه شواهدی مبنی بر ازدواج پادشاهان و بزرگان زرتشتی با محارمشان وجود دارد، ولی بسیاری از منابع وجود چنین خصوصیتی را در دین زرتشت رد کردهاند.
نماز در دین زرتشت
نماز خواندن برای ارتباط با اهورامزدا و سپاسگزاری از نعمت‌های بی‌پایان او در دین زرتشت توصیه شده است. پیامبر این دین به پیروان خود توصیه می‌کند که ۵ بار به رازونیاز با اهورامزدا بپردازند. این عمل علاوه بر قدرشناسی باعث نزدیک شدن به خداوند و نیک‌اندیشی می‌شود. با این حال، امروزه فقط موبدان زرتشتی نمازهای پنجگانه را اجرا می‌کنند و بیشتر زرتشتیان به خواندن دعاهای صبحگاه و شامگاه مشغولند.
پل چینوت چیست؟
در باور زرتشتیان، منشأ تمایز میان خیر و شر، الهه‌ی وجدان و اندیشه، «دَئنا» است. همچنین، پس از مرگ، روح انسان جهان مادی را ترک می‌کند و به جهان معنوی وارد می‌شود و بر اساس دستاوردهایش، توسط میترا، قضاوت می‌شود.
هنگام قضاوت، گفتار، کردار و اندیشه نیکِ فرد که از آموزه‌های آیین زرتشت به حساب می‌آیند، بر روی یک کفه‌ی ترازوی عدالت، قرار می‌گیرند. در کفه‌ی دیگر نیز گفتار، کردار و اندیشه شرارت‌بارِ او قرار می‌گیرند.
اگر کفه‌ی نیکی سنگین‌تر باشد، دوشیزه‌ای انسان‌نما به نام «دَئنه» برای گذر از پل «چینوت» و ورود به پردیس، او را همراهی می‌کند. در صورت سنگینیِ اعمال شر، این گذرگاه به مثابه‌ی لبه‌ی خنجری باریک می‌شود و عجوزه‌ای زشت‌رو، موجب سقوط او به قعر تاریکی (جایگاه اهریمن) می‌گردد.
تمام ارواح، حتی آنان‌که از پل عبور کردهاند و به بهشت وارد شده‌اند، باید تا روز رستاخیز صبر کنند؛ زیرا تا آن روز هنوز ارواح شر از میان نرفته‌اند.
محل تولد زرتشت کجاست؟
با وجود پژوهش‌های بسیار برای تعیین محل تولد زرتشت، هنوز پاسخی قطعی به این سؤال مطرح نشده است. با این حال، در کتاب بندهش منطقه‌ی ایرانویچ کوستگ آذربایجان و در زادسپرم چیچست به عنوان محل تولد او معرفی شده‌اند. در داستان‌های پهلوانی به زبان فارسی چیچست را همان دریاچه‌ی ارومیه می‌دانند.
به عقیده‌ی مورخان ایرانی و عرب نیز شهر شیز یا تخت سلیمان امروز که در آذربایجان غربی قرار دارد، محل تولد زرتشت بوده است.
قبر زرتشت
قبر پیامبر دین مزدیسنا، زرتشت، در استان بلخ افغانستان و در شهر مزار شریف قرار دارد. او در ۷۷ سالگی و در جنگ بین فرمانروای بلخ با سپاه تورانیان کشته شد. البته، امروزه سندی بر درست بودن این ادعا در دست نیست.
ریشه و معنی نام زرتشت
در اسناد باستانی، نام زرتشت به زبان‌های فارسی میانه و پارتی، مانوی و سغدی به شکل‌های مختلفی آمده است. در فارسی معاصر، نام او را به صورت «زرتشت»، «زردهشت»، «زَرَتُشت» و… تلفظ نموده و نوشته‌اند.
معنای این نام دقیقاً مشخص نیست. با این وجود، در منابع عربی و سریانی، ریشه‌ی نام زرتشت را «زر» و «وُشت» به معنای طلای سلطنتی و پادشاهی زرین می‌دانستند. در زبان یونانی آن را «ستاره‌پرست» معنا می‌کردند و اروپائیان زرتشت را به ایزدبانوی آشوری، ایشتار، ارتباط می‌دادند.
اگرچه میان زبان‌شناسان توافقی در مورد معنای نام زرتشت وجود ندارد، اما اغلب آنها بر این باورند که بخش دومِ نام او به معنای «شتر» است. این باور یک فرضیه را تقویت می‌کند که یا زرتشت شتر پرورش می‌داده و یا دارای یک شتر زرد رنگ بوده است.
آشنایی با زندگی زرتشت
بر اساس منابع تاریخی موجود، مجموعه سروده‌های زرتشت، منبع خوبی برای آشنایی با زندگی و رویدادهای زندگی او محسوب می‌شوند. این سروده‌ها به نام «گاتاها» شهرت دارند، اما تمام دوران زندگی او را نشان نمی‌دهند.
یکی دیگر از منابع، بخش‌های متأخر کتاب اَوِستا، به شمار می‌آید که نام چند نفر از اعضای خانواده‌ی او در آن آمده است. متأسفانه بخش‌های مهم این کتاب که به زندگینامه‌ی زرتشت پرداخته است، امروزه از بین رفته‌‌اند.
همچنین، در آثار و کتاب‌های کهن پهلوی همچون «دینکرد» و «گزیده‌های زادِسپَرَم»، به بخشی از زندگینامه‌ی زرتشت در اوستا اشاره شده است. این منابع اگرچه خالی از افسانه‌سرایی نیستند، اما اقتباسی از کتاب اوستا به شمار می‌آیند.
زمان ظهور زرتشت
برای این پرسش که «زرتشت در چه زمانی زندگی می‌کرد؟» پاسخ مشخصی وجود ندارد. با این وجود، برخی از محققان زمان حیات او را ۱۰۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، ۲۵۸ سال قبل از اسکندر، ۵۰۰۰ سال قبل از حکومت خشایارشا و… تخمین می‌زنند.
برخی او را معاصر سلسله هخامنشیان می‌دانند. به نظر این محققان، برخی از شخصیت‌های کتاب اوستا همچون «ویشتاسب»، به ویشتاسبِ هخامنشی، پدر داریوش، شباهت دارد.
برخی دیگر، با استناد به این که نام هیچ‌یک از پادشاهان این دوره در اوستا نیامده است، این فرضیه را رد می‌کنند. بر اساس تحقیقات پژوهشگران معاصر، زمان زندگی زرتشت حدود ۷۰۰ سال پیش از میلاد مسیح، تخمین زده می‌شود.
خاستگاه زرتشت کجاست؟
در مورد خاستگاه زرتشت اختلاف نظر فراوانی میان باستان‌شناسان وجود دارد. در بخش‌های قدیمی اوستا نیز در مورد محل زندگی زرتشت چیزی بیان نشده است.
با این وجود، اتفاقاتی که در کتاب زرتشت صورت می‌گیرند، غالباً مربوط به شرق ایران هستند. علاوه بر آن، دو لهجه‌ی اوستایی که در این کتاب مورد استفاده قرار گرفته‌اند، از نظر زبان‌شناسان متعلق به ناحیه‌ی شمال شرق ایران بوده‌اند.
برخی از کارشناسان، او را از اهالی «بلخ» یا «سمرقند» می‌دانند. برخی دیگر، او را متعلق به منطقه‌ی «سیستان» و گروهی او را از اقوام منطقه‌ی «ری» قلمداد می‌کنند که بعدها به آذربایجان رفته و فعالیت خود را در آنجا آغاز نموده است. با این اوصاف، محل زندگی زرتشت در منطقه‌ای بین افغانستان امروزی و تاجیکستان تخمین زده می‌شود.
گاتاها چیست؟
«گاتاها» که به نام «گاهان» و «گات‌ها» نیز شناخته می‌شوند، سروده‌های پیامبرِ آیین زرتشت هستند. این سروده‌ها، حاوی آموزه‌ها و پیام‌های او هستند و اساس دین «مزدیسنا» را تشکیل می‌دهند.
کتاب اوستا، کتاب آیین مزدیسنا
«اَوِستا» به معنای «آگاهی‌نامه» و یا «دانش‌نامه» است و به مجموعه‌ای از کهن‌ترین نوشته‌ها و سروده‌های زرتشتیان اطلاق می‌گردد. بخشی از اوستا به سروده‌های خود زرتشت اختصاص دارد.
بر اساس شواهد تاریخی، بخش‌های مختلف اوستا در دوره‌های مختلف و توسط افراد زیادی به رشته‌ی تحریر درآمده‌اند. در این میان، سروده‌های زرتشت، به نیایش اهورامزدا، امشاسپندان، سایر ایزدان، نمادهای طبیعت، نکاتی درباره‌ی اعمال انسان و ویژگی‌های بهشت و دوزخ اختصاص یافته اند.
به استناد تاریخ شفاهی که اساس آن، مشاهدات و شنیده‌ها‌ی افراد در رویدادهای تاریخی است، اسکندر، ابتدا کاخ پادشاه ایران را به آتش کشید. سپس، اوستای قدیم را که دارای ۸۱۵ فصل بود، سوزاند. با این حال، در دورهی اشکانیان تلاش شد بقایای آن از شهرهای مختلف ایران گردآوری شوند که در این تلاش، ۳۴۸ فصل احیا گردید.
کتاب اوستای امروزی دارای پنج بخش است که عبارتند از:
- «یسنا» که گاهان یا گات‌ها بخشی از آن است. یسنا به مراسمی مذهبی در آیین زرتشت اشاره دارد.
- «وندیداد» به معنای قوانینی برای تقابل با دیو و پلیدی است.
- «ویسپِرَد» یکی از بخش‌های شش‌گانه‌ی اوستا به شمار می‌آید.
- «یَشت‌ها» یا «یَسن» که به معنای ستایش و نیایش است. یشت‌ها، سرودهایی برای پرستش خدایان باستان همچون، «میترا» (ایزد مهر) و «آناهیتا» (ایزد آب) هستند.
- «خُرده اوستا» که به بخش جدیدترِ این کتاب، اختصاص دارد و در آن، آئین‌ها و نمازهای روزانه، سرودهای آئینی و دعاها آمده است.
تأثیر آیین مزداپرستی در سایر فرهنگ‌ها
آیین مزداپرستی به دلایل فراگیر بودن این دین در طول یک هزاره و ارتباط با جوامع تحت حاکمیت ایران، آئینی فراگیر بوده است. اعتقاد به ظهور یک منجی، وجود بهشت و دوزخ، آزادی اراده، وجود روز حسابِ پس از مرگ، در دین زرتشت وجود دارند.
این باورها بر سایر مکاتب و ادیان پس از خود، از جمله، فلسفه‌ی یونان، بهائیت، گنوسیسم، آیین بودایی، یهودیت، مسیحیت و اسلام موثر بوده است. اکنون به تأثیر آیین مزدیسنا بر برخی از این جوامع می‌پردازیم:
تأثیر آیین زرتشت بر فرهنگ ایران
از آنجا که آیین زرتشت مدت هزار سال، دین غالبِ مردمان ایران‌زمین بوده است، تأثیرات آن در فرهنگ و اساتیر ایرانی کاملاً به چشم می‌خورند. در دورهی ایران پس از اسلام نیز همچنان آموزه‌های مزدیسنا به عنوان بخشی از میراث فرهنگی در میان ایرانیانِ باستان، باقی ماند.
تأثیر آیین زرتشت بر غرب
پس از این که کوروش هخامنشی شهر باستانی بابل را فتح کرد، یهودیان ساکن در این شهر را آزاد نمود. عملکرد بشر دوستانه‌ی کوروش موجب گردید، آموزه‌های آیین مزدیسنا که در میان ایرانیان فراگیر بود، به متون دینی آنها نیز وارد شود. این اندیشه‌ها بعدها به بخشی از آموزه‌های مهم آیین یهودیت تبدیل شدند.
به علاوه، با پیروزی‌های پادشاهان ایرانی در سایر مناطق غرب همچون یونان، اندیشه‌های زرتشت به فلسفه‌ی آنها نیز وارد شد. یونانیان پیش از ورود آموزه‌های زرتشت، بر این باور بودند که انسان از توانایی ذهنی محدودی برخوردار است و این خدایان هستند که سرنوشت او را تعیین می‌کنند. در حالی که فلسفه‌ی ایرانی که نتیجه‌ی اندیشه‌های کهن هندوایرانی بود، بر آزادی و اختیار انسان تأکید داشت.
به این ترتیب، این آموزه‌ها وارد فرهنگ غرب شدند. تأثیر فرهنگ مردمان ایران باستان و آموزه‌های نهادینه شده‌ی دین زرتشت در آنها را در آثار غربی نیز می توان یافت. به عنوان مثال، در کتاب «کمدی الهیِ» دانته آلیگیری، شاعر ایتالیایی، سفر به بهشت و دوزخ تصویرسازی شده است.
پس از دوران رنسانس، در بیشترِ مناطق اروپا، خصوصاً اروپای غربی، زرتشت را یک فیلسوف، ساحر و ستاره‌شناس قلمداد می‌کردند.
جوامع زرتشتی جهان
اگرچه آئین زرتشتی جزو ادیان رسمی ایران به شمار می‌آید، اما پیروان این دین به این اقلیم جغرافیایی محدود نبوده‌اند و نیستند. بزرگترین جوامع زرتشتیان در بخش غربی هند، ایران مرکزی و بخش جنوبی پاکستان حضور دارند.
البته گروه‌های کوچک زرتشتیان مهاجر ایرانی در اقصی نقاط جهان وجود دارند. به علاوه، جنوب و بخش مرکزی آسیا، عراق، آمریکای شمالی و سوئد، دارای جمعیت زرتشتی هستند.
اهمیت آشنایی با فرهنگ و ادیان باستانی
آشنایی با ادیان ایرانی، سبب ایجاد بینش جدیدی در مورد چگونگی تکامل فکری بشر می‌گردد. بینشی که برای درک بهتر باورهای کنونی مردمان جهان نیز بسیار موثر است.
به همین علت دستی بر ایران می‌کوشد علاوه بر معرفی میراث ملموس فرهنگی به میراث ناملموس فرهنگی ایران نیز بپردازد. از همین رو از شما دعوت می‌کند ضمن آشنایی با فرهنگ و ادیان باستانی ایران، از جاذبه‌های گردشگری ایران‌زمین دیدن کنید.
پرسش‌های متداول درباره‌ی آیین زرتشت
در ادامه، پرسش و پاسخ‌هایی برای افزایش اطلاعاتتان درباره‌ی متن حاضر مطرح شده‌اند. اگر شما سؤال دیگری داشتید، آن را در قسمت دیدگاه‌های پایین همین پست مطرح کنید تا در اولین فرصت پاسخ دهیم.
پیامبر دین زرتشت کیست؟
نام پیامبر این دین اشو زرتشت اسپیتمان بود.
نام سه آتش مقدس زرتشتیان کدام است؟
سه آتش مقدس و معروف در این دین عبارتند از:
- آذر فرنبغ،
- آذرگشنسب، و
- آذر برزین مهر.
رهبر زرتشتیان ایران که بود؟
زرتشت به عنوان رهبر و اصلاح‌گر دینی زرتشتیان شناخته می‌شد و به راهنمایی آنها می‌پرداخت.
جمعیت زرتشتیان ایران چقدر است؟
طبق سرشماری سال ۱۳۹۰ خورشیدی، حدود ۲۵۲۷۱ زرتشتی در ایران وجود دارد.
زرتشت در زمان کدام پادشاه بود؟
طبق یکی از کهن‌ترین اسناد برجای مانده که متعلق به خانتوس، کسانتوس یا زانتوس لیدیایی است، زرتشت ۶۰۰ سال قبل از لشکرکشی خشایارشاه به یونان زندگی می‌کرد. البته، این موضوع به اثبات نرسیده است و هنوز ابهامات بسیاری درباره‌ی زمان ظهور زرتشت وجود دارد.
خیلی مطلب خوبی بود تشکر از شما
ممنون ازمطالب مفیدتون.