کلیسای ننه مریم ارومیه که به نام‌هایی ازقبیل «کلیسای حضرت مریم»، «سنت ماری» و «شرق آشور» شناخته می‌شود، بنایی با نمای ساده و زیبا دارد. این عبادتگاه، پس از کلیسای بیت اللحم فلسطین، دومین کلیسای قدیمی جهان به شمار می‌رود. بنای کلیسای ننه مریم که از جاهای دیدنی ارومیه به شمار می‌رود، در سال ۱۳۹۲ خورشیدی به‌عنوان یکی از آثار تاریخی آشوریان ارومیه به ثبت رسید.
تاریخچه‌ی کلیسای ننه مریم ارومیه
بنای این کلیسا متعلق به سال‌های ابتدایی پس از میلاد و زمان حکومت ساسانیان است. درمورد کلیسای ننه مریم، روایت‌های متعددی وجود دارد. مطابق با یکی از آن روایت‌ها و نوشته‌های کتب تاریخی، سه نفر از موبدان زرتشتی ارومیه، تولد حضرت مسیح(ع) را پیش‌بینی می‌کنند؛ سپس، طی سفر به اورشلیم به صحت پیش‌بینی خود پی می‌برند.
البته، داستان اصلی از آنجا شروع می‌شود که آنها هنگام عبادت در معبد، ستاره‌‌ی درخشانی می‌بینند که به‌سمت شرق حرکت می‌کند و تصور می‌کنند که شاید این ستاره نمادی از تولد حضرت مسیح باشد. سپس، با دنبال‌کردن ستاره، به شهر اورشلیم می‌رسند.
پس از آنکه موبدان به ارومیه باز می‌گردند، معبد زرتشتی خود را به کلیسا تبدیل می‌کنند. در کتب تاریخی، نام دو نفر از موبدان را «ملکوم» و «بخت نصر» ثبت کرده‌اند و از موبد سوم اطلاعاتی در دست نیست.
پس از وفات آن موبدان، آنها را جلوی ورودی کلیسا دفن می‌کنند. گفته می‌شود که تا سال ۱۹۱۵ میلادی، سنگ قبر آنها در ورودی کلیسای ننه مریم قرار داشته است؛ پس از آن، روس‌های ارتدوکس بودند که سنگ قبرها را به یکی از موزه‌های کیف در آمستردام منتقل کرده‌اند.
روایت دیگری که درباره‌ی شیوه‌ی ساخت کلیسای ننه مریم ارومیه نقل شده چنین است:
به‌عقیده‌ی نویسندگان آشوری و مسیحی، این کلیسا در ابتدا به‌عنوان آتشکده کاربرد داشت و زرتشتیان، آن را به‌عنوان معروف‌ترین زیارتگاه می‌شناختند. پس از مدتی، زرتشتیان به دین مسیح روی آوردند و زیارتگاه خود را به کلیسا مبدل کردند.
تاکنون، جهانگردان زیادی از کلیسای ننه مریم ارومیه بازدید کرده‌اند که از معروف‌ترین آنها مارکوپلو است. او توصیف کلیسا را در سفرنامه‌های خود ذکر کرده است.
تاکنون این عبادتگاه چندین بار بازسازی شده است. نخستین بازسازی، به قرن ششم پس از میلاد و سال ۶۲۴ میلادی برمی‌گردد. به‌عقیده‌ی مورخان، این بازسازی به دست یکی از شاهزاده‌‌خانم‌های چینی انجام گرفته که برای ملاقات اسقف اعظم نینوا به بین‌النهرین مسافرت می‌کرده است. او در بازگشت از سفر، به شهرستان ارومیه می‌رسد و طی بازدید از کلیسای ننه مریم و اقامت در آن، تصمیم به بازسازی کلیسا می‌گیرد.
افزون بر آن، طی سال‌های ۱۳۴۲ و ۱۳۴۳ خورشیدی نیز عبادتگاه مزبور بازسازی گردیده است. طی آن بازسازی‌ها، برج جدیدی نیز به کلیسای ننه مریم افزوده‌اند.
گفته می‌شود که تا اواخر قرن نوزدهم میلادی، نمای کلیسای ننه مریم ارومیه بسیار ساده بوده است. پس از ورود زرتشتیان روسیه به ایران، تغییرات اساسی روی آن انجام شده و طی بازسازی، معماری بنای کلیسا دستخوش تغییر گردیده است. سبک معماری جدید این بنا مشابه گنبدهای روسی می‌باشد؛ پشت‌بام آن نیز به‌صورت شیروانی درآمده است که با معماری اصلی فاصله دارد.
معرفی قسمت‌های مختلف کلیسا و مختصری درباره‌ی معماری آن
همان طور که شرح آن گذشت، بنای کلیسای ننه مریم ارومیه به‌سبک معماری دوره‌ی ساسانیان ساخته شده است. به همین دلیل، قرینه‌سازی‌های متداول در آتشکده‌های ساسانی به‌خوبی در آن دیده می‌شود. البته، نمای داخلی این کلیسا با تلفیقی از معماری ساسانی و پارتی ایجاد شده است و ازآنجاکه آشوریان به تزیین کلیساهای خود اعتقادی نداشتند، در نمای داخلی کلیسای ننه مریم خبری از تزیینات متنوع نیست.
به‌طور‌کلی، بنای کلیسا دو بخش مختلف دارد که در ادامه، تمامی قسمت‌های آن دو بخش به‌تفکیک عنوان شده‌اند:
- بخش اول شامل ورودی، سالن نیایش، محراب و اتاق‌های مجاور آن؛
- بخش دوم شامل یک سالن با چند اتاقک که به‌موازات سالن بخش اول ایجاد شده‌اند.
بنای کلیسای ننه مریم ارومیه چند تفاوت اساسی با دیگر کلیساهای سطح کشور دارد که اکنون به شرح برخی از آنها می‌پردازیم:
- کلیسای مزبور، برخلاف تمامی کلیساهای سطح کشور، سقف کوتاهی دارد و هنگام عبور از در آن باید سر را خم نمود؛
- در قسمت داخلی این عبادتگاه، فقط یک نیمکت در انتهای سالن تعبیه شده که برای استراحت سالمندان است؛
- هیچ‌گونه جایگاه اعتراف یا وعظ کشیش در عبادتگاه مزبور مشاهده نمی‌شود؛
- نقاشی‌های دیواری متعارف در کلیساهای دیگر در این کلیسا وجود ندارد.
کلیسای ننه مریم دارای محرابی همانند اتاقکی گنبدی‌شکل است که فقط کشیشان می‌توانند به آن اتاقک وارد شوند. در اتاقک محراب، تاقچه‌ی کوچکی به چشم می‌خورد که روی آن نقاشی‌هایی از حضرت مسیح و تصاویری به‌صورت کوبلن‌دوزی و منبت‌کاری مشاهده می‌شود. در ضلع شرقی محراب، راهرویی قرار دارد که در انتهای آن فضایی برای روشن‌کردن شمع و انجام غسل تعمید زائران تعبیه شده است.
کلیسای ننه مریم ارومیه؛ کلیسای تاریخی با معماری متفاوت
کلیسای ننه مریم ازجمله جاذبه‌های گردشگری ارومیه است که می‌توانید طی سفر با تورهای ایرانگردی از آنجا بازدید کنید. «دستی بر ایران» ضمن معرفی این اثر تاریخی، شما را به رعایت اصول گردشگری مسئولانه در هنگام سفر فرامی‌خواند.
کلیسای ننه مریم ارومیه کجاست؟
کلیسای ننه مریم ارومیه در خیابان امام خمینی، خیابان خیام جنوبی، پشت کلیسای آنجلیک واقع شده است. موقعیت مکانی دقیق این کلیسا را در زیر مشاهده می‌کنید:
پرسش‌های متداول درباره کلیسای حضرت مریم ارومیه
برای پیدا کردن پاسخ سایر سوالهایتان می‌توانید با ما از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست در ارتباط باشید. ما در اسرع وقت به سوال‌های شما پاسخ خواهیم داد.
کلیسای ننه مریم ارومیه چه تاریخچه‌ای دارد؟
قدمت کلیسای ننه مریم به سال‌های ابتدایی پس از میلاد مسیح، یعنی زمان حکمرانی ساسانیان در ایران می‌رسد. نویسندگان آشوری و مسیحی معتقدند که این کلیسا در بدو ساخت به‌عنوان آتشکده استفاده می‌شده و روزگاری از معروف‌ترین زیارتگاه‌های زرتشتیان بوده است؛ اما زمانی که آنها دین مسیح را پذیرفتند، این بنا را به کلیسا تبدیل کردند. کلیسای ننه مریم یکی از آثار تاریخی آشوریان ارومیه است که ۲۲آبان۱۳۹۲ خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت.
کلیسای ننه مریم ارومیه با چه نام‌های دیگری شناخته می‌شود؟
این کلیسا با نام «شرق آشور» نیز شناخته می‌شود. همچنین، در گذشته از آن به نام‌های دیگری همچون «کلیسای حضرت مریم» و «کلیسای مارت مریم» یاد می‌‌شد.
کلیسای ننه مریم ارومیه چه بخش‌هایی دارد؟
کلیسای ننه مریم از دو بخش تشکیل شده است: بخش اول شامل ورودی، سالن نیایش، محراب و اتاق‌های پیرامون آن می‌شود؛ بخش دوم نیز سالن دیگری با یک سری اتاقک است که به موازات سالن نخست قرار دارد.
در معماری و تزیینات کلیسای ننه مریم ارومیه چه ویژگی‌هایی به چشم می‌خورند؟
در معماری بنای کلیسای ننه مریم می‌توان سبک معماری دوره ساسانیان را به‌خوبی مشاهده کرد. قرینه‌سازی‌های رایج در بنای آتشکده‌های ساسانی، در بنای این کلیسا نیز وجود دارد. سازندگان کلیسا در داخل بنا معماری ساسانی و پارتی را تلفیق کرده‌اند. در این کلیسا تزیینات چشمگیر و زیباسازی معماری دیده نمی‌شود؛ به‌جز چند تابلوی نقاشی و کوبلن‌دوزی با طرح حضرت عیسی(ع) و حضرت مریم(س) و حواریون. به‌طور کلی، آشوریان از آراستن و تزیین کلیساها پرهیز می‌کردند.
