نیاسر یکی از روستاهای باستانی موجود در شهر کاشان است که “نیسر” و “نیاستر” نام‌های دیگر آن می باشند. روستای نیاسر دارای آثار طبیعی و تاریخی بسیاری است. ازجمله آثار تاریخی آن می توان آتشکده نیاسر را نام برد که در نزدیکی چشمه ای به نام اسکندریه قرار دارد.
نام اصلی این آتشکده، چهارتاقی نیاسر است و در دامنه صخره ای از ارتفاعات کوه کرکس واقع شده است. این بنا، در سال ۱۳۱۷ خورشیدی در ردیف آثار ملی ایران قرار گرفت و از جمله جاهای دیدنی کاشان به حساب می‌آید.
تاریخچه آتشکده نیاسر
بنای چهارتاقی نیاسر، بنایی بسیار قدیمی است که از دوران ساسانی برای ما به یادگار مانده است. همچنین، پژوهشگران زیادی ساخت این بنای تاریخی را به اواخر دوره اشکانی نسبت می دهند. به دلیل شباهت این آتشکده به دیگر بناهای دوره ساسانیان متوجه می شویم که این بنا مربوط به دوره ساسانی است.
گفته می شود شخصی به نام “اردشیر بابکان” که موسس سلسله ساسانی بود، آتشکده نیاسر را بنا کرده است. او این آتشکده را زمانی که سلسله ساسانی در اوج رواج دین و آیین زرتشتی قرار داشت، در ایران بنا نمود. این بنا از جمله سالم ترین آثار باقی مانده از ایران باستان می باشد.
خصوصیات این چهارتاقی یا آتشکده
بنای چهارتاقی نیاسر به دلیل شکل ظاهری اش، در گذشته به ۴ دروازه مشهور بود. این بنا ابعادی در حدود ۱۱×۱۱ متر مربع دارد و ارتفاع آن نیز ۱۱ متر است. برای این آتشکده، چهار پایه به شکل مربع با ابعاد ۳۳۳×۳۳۳ سانتی متر مربع در اندازه های یکسان تعبیه شده اند.
هر کدام از این پایه ها با یک پایه قطور دیگر به عرض ۵۰-۴۰ سانتی متر و ارتفاع ۶۵-۸۳ سانتی متر تقویت شده است. پایه های فرعی در اضلاع خارجی شمالی و غربی دیده نمی شوند. اضلاع نامبرده آتشکده را سکوبندی و آن را هم سطح زمین های اطراف کرده اند. این کار باعث شده است که ورودی های شمالی و غربی بنا، مسدود شوند.
در بالای آتشکده نیاسر، آثاری از گنبد دیده می شد که در گذشته تخریب شده است. در طی بازسازی سال ۱۳۳۴ خورشیدی، گنبدی برای آن ایجاد گردید. این گنبد توسط اداره کل باستان شناسی وقت طراحی شده است.
گنبد این بنا به شکل هشت مثلث است که روی یک دایره قرار گرفته اند. قسمت نوک تیز مثلث ها رو به بیرون قرار دارند. برای این گنبد، ۹ روزنه نیز تعبیه شده است.
آتشکده نیاسر مساحتی در حدود ۶۱۴×۶۱۴ سانتی متر مربع دارد. در داخل بنا و درست در قسمت مرکزی آن دایره ای به قطر ۹۰ سانتی متر دیده می شود. به نظر می رسد که در این قسمت از بنا پایه آتشدان قرار داشته است.
کاربرد آتشکده نیاسر
بنابر مطالعات باستان شناسی که روی این آتشکده انجام گرفته است، چنین انتظار می رود که این آتشکده به دو منظور ساخته شده باشد:
- اولین کاربرد بنا استفاده از آن به عنوان تقویم آفتابی است. روزنه هایی که روی گنبد آتشکده قرار دارند تغییر سال ها را نشان می دهند. این روزنه ها برای دیدن طلوع و غروب آفتاب در ابتدا و میانه هر فصل به کار می روند.
- کاربرد دیگر این بنا، استفاده از آن به عنوان عبادتگاه بود. در زمان گذشته زمانی که دین اکثریت مردم زرتشتی بود آتشکده نیاسر، به عنوان محلی برای عبادت ساخته شد.
مصالح و تزیینات این اثر تاریخی
برای ساخت آتشکده از مصالحی همچون سنگ آهک و ملات گچ استفاده شده است. قسمت پایینی بنا تا ارتفاع ۲۰۰ سانتی متر از لاشه سنگ استفاده شده است. برای قسمت فوقانی آتشکده از سنگ های تراش خورده به شکل مکعب مستطیل بهره برده اند.
با توجه به مطالعات انجام گرفته روی بنا، چنین گمان می رود که در گذشته این آتشکده دارای تزیینات زیادی بوده است. از جمله این تزیینات می توان به گچ بری های ظریف در زیر طاق بندی درگاه اشاره کرد. امروزه تزیینات بنا از بین رفته است و آتشکده تقریبا ساده و بدون تزیین است.
علاوه بر آن، تصاویر قدیمی قبل از مرمت نشان می دهند که نمای خارجی و داخلی پایه های آتشکده دارای گچ بری خاصی بوده اند. بر روی این گچ بری ها اثری از رنگ آمیزی دیده نمی شود.
بازدید از این اثر باستانی خاص را از دست ندهید
روستای نیاسر کاشان، روستایی بسیار زیبا در شهر کاشان است. آتشکده نیاسر، از جمله بناهای شاخص این روستا می باشد که در حاشیه دشت کاشان قرار گرفته است. این آتشکده، دارای طرحی بسیار زیبا از دوره ساسانی است که همه ساله گردشگران زیادی را به خود می طلبد.
اگر به واسطه تورهای ایرانگردی یا به صورت شخصی به روستای نیاسر سفر کردید، بازدید از این بنا را از دست ندهید. “دستی بر ایران” شما را به بازدید از بنای قدیمی و شاخص روستای نیاسر دعوت می کند.
چهارتاقی نیاسر کجاست؟
چهارتاقی یا آتشکده نیاسر در نزدیکی شهر کاشان است و از سمت شمال غربی کاشان، در فاصله‌ی ۳۰کیلومتری شهر نیاسر قرار دارد. این آتشکده بالاتر از چشمه‌ی اسکندریه و در نزدیکی غار نیاسر واقع شده است. موقعیت مکانی این چهارتاقی را در زیر مشاهده می‌کنید:
پرسش‌های متداول درباره آتشکده نیاسر
اگر پاسخ پرسش‌های خود را در موارد زیر پیدا نکردید، از طریق بخش دیدگاه‌های همین پست، سوال‌هایتان را با ما در میان بگذارید. ما در اولین فرصت به آنها پاسخ خواهیم داد.
کاربری آتشکده نیاسر چیست؟
برای این بنا کاربری‌های گوناگونی همچون نشان راهیابی، بنای یادبود، آتشگاه و قبر بزرگان مطرح شده است.
آیا آتشکده نیاسر جزو آثار باستانی است؟
این بنا با نام آتشکده نیاسر در تاریخ ۲۱آبان۱۳۱۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
کارکرد تقویمی آتشکده نیاسر به چه نحو است؟
ساخت این بنا بهگونهای است که طلوع و غروب خورشید در آغاز و میانه‌ی هر فصل سال، از یکی از روزنه‌های آن دیده می‌شود. دقت محاسبات تقویمی این بنا بیش از بناهای دیگر تقویمی جهان است که گاه تا سه درجه خطا دارند. در ابتدا و میانه‌ی هر فصل سال، پرتوهای خورشید صبح‌گاهی به‌شکلی خاص از میان پایه‌های بنا دیده می‌شود.
در اطراف بنای چارتاقی نیاسر، همانند دیگر چارتاقی‌های منفرد ایران، بناهای دیگری ساخته نشده است.
طراحی و معماری چهارتاقی نیاسر به چه شکل است؟
از لحاظ بررسی شیوه‌های معماری در گذشته، معماری این بنا با ساخت تاق‌های بدون قالب پیش‌ساخته، روش جالب تبدیل پلان مربع بنا به دایره‌ی گنبد آن، تناسب هندسی و توازن منحصربه‌فردش جالب‌توجه و شگفت‌انگیز است.
آتشکده چیست و چرا به وجود آمد؟
ایرانیان از هزاران سال پیش، آتش و آب و باد و خاک را مقدس و مهم میشمردند و علاوه بر آن، آتش را پاککننده میدانستند. بعدها زرتشتیان آتشکدهها را ساختند و به عبادتگاه تبدیل کردند. زرتشتیان آتش را در محل مخصوصی از این آتشکدهها قرار می‌دادند و مهم‌ترین نیایش‌های دینی و اعمال مذهبی خود را در برابر آتش به‌جا میآوردند. همچنین، مردم برای مصارف شخصی خود، از این محل آتش برمی‌داشتند.
گنبد چهارتاقی نیاسر به چه صورت ساخته شده است؟
این بنا از خارج بهشکل توده‌ای مکعب‌شکل مینماید که چهار دهانهی درگاهی عریض دارد. برِ بالایی آن حد فاصل زیر بنا و گنبد است؛ اما از داخل، مستقیم روی دیوارهای چهارتاقی مربع نهاده شده است و با انحنایی تدریجی، از طرح چهارگوش زیر بنا به شکل مدور گنبدی دست مییابد. برای ساخت آن تنها از سنگ‌های آهکی رسوبی و ملات گچ استفاده کرده‌اند.
